top of page
Bij Merkskes

Jos Leben

  1. Woningen in de Bergstraat.

Op 11 maart 1723 werden de eigendommen van Engel Smeets en Margaretha Mares verdeeld onder hun kinderen en kleinkinderen. Het document vermeldt ook dat er een woning verkocht werd: hebben die voorschreven comparanten verkocht het huys ende hooft, moeshof gelegen op de bergh aan Hendrick Smeets voor eene somme van 550 gulden … .

Op 7 december 1724 meldde Heyn Smeets van Wonck zich aan bij het hof van Arenborch in Meer om melding te maken van een ontvangst van een huis en hof gelegen op de berg in Meer en dit na overlijden van Jan der Smeets.

De ligging van de woning werd omschreven als:

  • Naar Maastricht : die Gemeijnstraat

  • Naar Tongeren : het gemeijnveldt

  • Naar Val : Jan Bancken

  • Naar de Steenstraat : Paulus Noelen ( Noulen ).

De woning lag in de huidige Bergstraat, op de berg, aan de rechterkant komende van Herderen.

Heyn of Hendrick Smeets was afkomstig van Val-Meer. Zijn huwelijksakte, opgesteld te Wonck op 29 november 1710, vermeldt dat hij van Val afkomstig is. Zijn echtgenote, Melia Henuse, dochter van Henricus, was van Wonck afkomstig. Volgens de voornamen van zijn kinderen was hij waarschijnlijk een zoon van Jan en Joanna Loyen, we hebben geen doopakte gevonden.

 

Op 2 mei 1731 liet Jan Bancken een akte opstellen ten voordelen van zijn kinderen: Michiel, Ida en Peter. Zijn huis, hof en tuin was gelegen te Meer op de Merenberg.

  • Naar Maastricht : de straat

  • Naar Tongeren : Paulus Castermans

  • Naar Val : Paulus Castermans

  • Naar de Steenstraat : Reyner Thonissen.   

D.w.z. dat Reyner Thonissen eigenaar geworden was van de woning van Heyn Smeets.

 

     2. Familie Bancken.

De familie Bancken was woonachtig in Meer. Jan werd geboren in 1655 en op 25 juni 1695 huwde hij met Catherina Marees ( ° 1669 ) , ze hadden 6 kinderen waaronder:

Michiel ( ° 1696 ) huwde met Elisabeth Lambert

Ida ( ° 1700 ) huwde op 17 juli 1729 met Henri Onclin.

Peter ( ° 1704 ) huwde op 25 november 1725 met Elisabeth Vanderwier ( Vandenwijer ).

 

Michiel erfde de groote camer, schure, coyestal, de halve tuin en 5 roeden akkerland.

Ida erfde de weide die bij het huis hoorde en 5 roeden akkerland.

Peter erfde het huys, cleyn camer, kalder, neeren, de halve tuin en eveneens 5 roeden akkerland.

 

Op 15 mei 1731 verkocht Michiel Banken zijn deel van de woning voor 40 gulden aan Henri Onclin en Ida Bancken die sinds 1 februari 1731 ouders warren van een dochter, Maria. Ida overleed op 25 oktober 1731, we hebben geen verdere informatie meer gevonden van Henri noch van zijn dochter.

Bij Merkskes ( pentekening van J.Nivelle )

    3. Peter Bancken.

Peter en Lisbeth hadden 4 kinderen:

  • Jan ( ° 1726 )

  • Elisabeth ( ° 1731 )

  • Renier gedoopt op 19 augustus 1733

  • Marie ( ° 1737 )

Op 10 juli 1764 meldde zich Peter Bancken aan bij het hof van Arenborch, het document vermeldt: Peter Bancken in huwelijk met Lisbeth Vandenwijer de welcke versogt t’ ontfangen en te reliveren naar doodt Willem Schepers als mandataris des groot begijnhoff Tongren … seecker huys en moeshoff gelegen tot Meer op den bergh en door hem bewoont.

  • Naar Maastricht : de straat

  • Naar Tongeren : Paul Castermans

  • Naar Val : Paul Castermans

  • Naar de Steenstraat : Weduwe Reyner Thonissen.

 

Peter overleed op 22 december 1774 en Lisbeth op 16 juni 1779.  Bij de verdeling, 11 juli 1779, van hun eigendommen is er geen sprake van Elisabeth, de 3 andere kinderen erfden ieder 1/3 van de woning.

  • Naar Maastricht : de straat

  • Naar Tongeren : Jan Thonissen ( zoon van Reyner )

  • Naar de steenstraat : Jan Thonissen.

 

Na het overlijden van Jan Bancken, ongehuwd, erfde  Renier het deel van zijn broer op 22 juni 1783.

 

    4. Renier en Elisabeth.

Renier huwde op 24 mei 1774 met Eva Loyen, hij is dan 40 jaar en zij 37. Er kwam nog een kind, Elisabeth, geboren op 10 januari 1776.

Op 24 mei 1795, Pinsterzondag, stond Elisabeth, 19 jaar, in de vroege avond buiten voor de woning van haar vader, gelegen in Meer op de berg. Tegenover woonde de familie Beusen, dit is bij Oâtsje. Hendrik Jans van Val passeerde en startte een gesprek met haar. Tijdens het gesprek maakte Elisabeth een opmerking aangaande roddels die Hendrik over haar verspreid zou hebben. Hendrik verloochende dit en ging Jan Theunissen, die Elisabeth geïnformeerd had, halen. Jan woonde vlakbij op de hoek van de Bergstraat en Stroekestraat, richting Val. Tijdens de discussie riep Hendrik: “ den duyvel zal den geenen haalen, off vervoeren die van mij coomen te klappen “.  Ook enkele leden van de familie Beusen bemoeiden zich met de zaak en de discussie mondde uit in een vechtpartij. Meerdere personen hebben hun versie van de gebeurtenis aan de justitie van Meer medegedeeld.

Bij de bevolkingstelling op het einde van 1796 woonde Renier nog bij Merkskes, zijn vrouw werd niet vermeld wat doet vermoeden dat ze reeds overleden was. Elisabeth woonde er toen niet. Renier overleed op 24 april 1804.

Doopakte van Elisabeth Bancken ( parochieregister )

  5. Elisabeth en Marcus.  

Elisabeth vond de liefde in Val, ze huwde eind 1795 of begin 1796 met Marcus Jans, die gedoopt werd op 28 mei 1765 als zoon van Nicolas en Catherina Alexander, hij was een broer van Hendrik. Bij de bevolkingstelling van 1796 woonde het echtpaar in de Kleinstraat bij Pieter Jans, een oom van Marcus. Hun 1ste kind, Petrus Nicolas, werd op 12 november 1796 te Val geboren.

Op 26 juli 1798 werd hun 2de kind, Renier, in Meer geboren. Na Renier volgden er nog 10 in Meer waarvan er 2 als baby overleden. De anderen:  in 1802 Pierre, in 1805  Eve, in 1807 Jean, in 1809 Paul, in 1812 Catherina, in 1814 Marie, in 1816 Elisabeth en in 1819 Helene.

Renier ( ° 1798 ) huwde in 1828 met Marie Theunissen, dochter van Jan Theunissen, de informateur van Elisabeth. Zij vestigden zich in de Bodemstraat, bij Renkes. Na het overlijden van zijn vrouw hertrouwde Renier met Maria Geurts, hun dochter werd het reek Anneke genoemd.

Paul ( ° 1809 ) huwde een 1ste maal met Helene Lowikx , hij verloor in 1841 zijn vrouw en zijn 2 kinderen. Hij hertrouwde in 1844 met Maria Margaritha Jans, hun zoon zorgde voor de roepnaam bij de sergeant. Margaritha was een zus van Willem (  bij willeme ) , van Everard  ( Madame van Loon ) en van Hendrik ( van de koet ). Deze Hendrik ( ° 1820 ) huwde in 1853 met Elisabeth Jans ( ° 1828 ), oudste dochter van Renier en Marie Theunissen.

Op 1841 woonden nog 8 kinderen thuis, zes bleven vrijgezel en bleven er wonen.

Marie huwde met Joannes Tilkin in 1852, ze gingen in de Grotestraat wonen

Helene huwde met Philippe Hermans in 1843, zij zijn de grootouders van o.a. Free.

 

Elisabeth Banken overleed op 19 maart 1851, 75 jaar. Marcus overleed op 18 september 1856, 91 jaar; hij was rademaker van beroep en gemeenteraadslid van 1828 tot 1854, vanaf 1830 schepen. Hij behoorde dus bij de betere burgers der gemeente.

​

  6. Het kadaster anno 1842.

Atlas der buurtwegen anno 1842.

  • 174 is de boomgaard van Marcus Jans.

  • 175 is de tuin van Marcus Jans.

  • 176 is de woning, klasse 6, van Marcus Jans.

  • 177 is de tuin van Marcus Jans.

  • 178 is de woning, klasse 8, van Anna Tilkin, weduwe van Reyner Thonissen ( Theunissen ) en Willem Bancken van Zichen.

  • 179 is de woning, klasse 8, van Henri Castermans.

  • 180 is de tuin van François Noelen.

  • 181 is de woning, klasse 8, van Wijnand Muurmans ( x Marie Smets ) .

  • 182 is de woning, klasse 8, van François Noelen.

Marie Smets was achterkleinkind van Paulus Noelen, ook François was dit.

 

Klasse 6: Huis van zavelsteen gebouwd, gedekt met stroo, hebbende 2 kleine plaetzen en een kabinetje. Goede uitgespreide aenhoorigheden van een klein pachthoef.

Klasse 8: Gebouw van hout en zavelsteen doortimmert, met stroo gedekt, hebbende slechts 2 plaetzen.

 

Circa 1730 moeten dan volgende percelen in bezit geweest zijn van: 

  • 174 en 175 : Paul Castermans

  • 176 en 177 : Familie Bancken

  • 178 en 179 : Reyner Thonissen

  • 180, 181 en 182 : Paulus Noelen.

 

 

Dat Marcus bij de gegoede burgers van Val-Meer behoorde, leiden we af aan de cijfers van het kadaster. Hij had in eigendom een 5ha 49a aan gronden die een belastbaar inkomen gaven van 300 frank, hiermee stond hij op de 2de plaats van de inwoners van Meer. In Meer hadden we 2 woningen met klasse 4 : Mathijs Haeckens en Marie Gertrude de Bellefroid ( bij de Wén ) en 4 woningen met klasse 6. De rest had 7, 8 of 9. Ook zijn zoon, Renier, had een woning klasse 6 en met een belastbaar inkomen op zijn gronden van 197 frank deed hij het niet slecht.

 

    7. De vrijgezellen.

Jozef Kerkhofs schreef hierover: “ De kinderen Jans hadden de reputatie zeer braaf en godsdienstig te zijn; in 1870 lieten zij op de hoek van de Bergstraat en Stroekesteeg op hun goed een kapel ter ere van “ OLV van altijddurende bijstand” bouwen. Zij gingen, samen de rozenkransbiddend, naar het veld. Rond 1865 woonden de ongehuwde kinderen van het gezin Marc Jans – Bancken nog op de berg; ze waren tussen de 50 en 70 jaar. Als hulp namen zij in hun gezin 2 kinderen op van de familie; namelijk :

  • Marie Elisabeth Jans dochter van hun broer Paulus

  • Cornelia Jans oudste kleindochter van hun broer Renier en oudste dochter van Hendrik en Elisabeth Jans.

Volgens de familieverhalen was Marie Elisabeth niet stil en braaf genoeg, zodat zij niet mocht blijven. Cornelia viel beter in de smaak van de brave oudjes van Merkskes en zij mocht er blijven wonen ook na haar trouw op 18-10-1878 met Leonard Onclin.

 

Eind 1882 woonde er:

Eve ( + 1883 ) en Elisabeth ( + 1897 ) Jans.

De familie Leonard Onclin - Cornelia Jans.

Agnes Liesens van Zussen  

Joannes Raedts, oom van Leonard.

​

    8. Onclin – Jans.

Bij Leonard en Cornelia kwamen er 11 kinderen waarvan er 4 jong overleden en het laatste dood geboren werd, de anderen:

  • Elisabeth ( ° 1880 ) huwde met Mathijs Jozef Jackers, Job van de Merkerij. Zij vestigden zich in de Bodemstraat.

  • Marie Joanne ( ° 1884 ) huwde met Paulus Palmans van Potche, ze bleven bij Merkskes wonen.

  • Bertrand ( ° 1886 ) huwde met Maria Agnes Kerkhofs, ze vestigden zich in de Bodemstraat.

  • Hendrika ( ° 1889 ) huwde met Everard Kerkhofs, ze vestigen zich in de Bodemstraat.

  • Maria ( ° 1894 ) huwde met Joannes Savenay en trok naar Bolder.

  • Harrie ( ° 1898 ) huwde met Hubertine Lemmens. Hij brak de kapel af en bouwde er een woning met winkel, bij Harrie van Merkskes.

 

Op een bepaald ogenblik heeft men een extra wooneenheid gecreëerd of misschien heeft die altijd bestaan maar nooit echt gebruikt, de ingang bevond zich rechts van het gebouw die men via een steile trap bereikte. Paulus Palmans en Marie Joanne Onclin, gehuwd in 1906, hebben er tijdelijk gewoond vooraleer hun intrek in de winning te nemen.

In het bevolkingsregister van 1910 vinden we dit voor het eerst terug. Op nr 8 woonde Onclin – Jans en op nr 10 Palmans – Onclin.

Bij Merkskes ( foto HK Val-Meer )

   9. De jaren 1950.

Op de hoek woonde de familie Onclin – Lemmens en hun dochter Ni in huwelijk met Pieter Meertens

Dan Marie Joanne Onclin, weduwe van Paulus Palmans, en de ongehuwde kinderen.

Vervolgens de familie Jozef Willems – Maria Louisa Kerkhofs, haar moeder had dit geërfd en sommige kinderen hebben er tijdelijk hun intrek genomen.

De familie Jan Jozef Prenten – Maria Jacoba Derhaeg heeft er ook een redelijk tijdje gewoond.

 

10. Bij Katrien en Polke op de berg.

Marie Joanne Onclin overleed in 1956, haar dochter Katrien en zoon Polke bleven als ongehuwden op de winning wonen. Katrien overleed in 1975, 67 jaar, en Polke in 1983, 71 jaar. De nieuwe eigenaars verkochten de winning.

 

Bronnen:

  • Schepenbank van Meer en Bolder

  • Hof van Arenborch

  • Parochie- en gemeenteregisters.

  • Info J. Kerkhofs en P.Palmans

 

     12-07-2023

bottom of page