Dit bleef tot het schooljaar 1966-67. Het aantal leerlingen was dan gedaald tot een niveau van 70 en het 7de en 8ste studiejaar bestond niet meer, er was één onderwijzeres teveel en zodoende viel Irma Vossen af.

Eliza Monard ging in pensioen en dan kwam Jacqueline Champagne vanaf het schooljaar 1974-75, Marie Therese Grégoire had tijdelijk lesgegeven voor 1974.

 

Vanaf het schooljaar 1981-82 werden er ook jongens toegelaten, het was geen meisjesschool meer.

Katrien Hamers ging op pensioen in 1982, Guyane Lenaerts kwam. Maria Raddoux stopte in 1985.  Scholen smolten samen.  Midden jaren 1990 werden de gebouwen van de meisjesschool in Meer aan een Nederlander verkocht die ze als woning gebruikt.

 

     6.De gemeente- en jongensschool. 

     a. De jaren 1855 -1879.

In 1856 werden er problemen met het schoollokaal gemeld. Een balk boven het lokaal was gebroken en een tweede was reeds gebogen waardoor men voorzigtigheidshalve verplicht is geweest om ongelukken voor te komen beiden met ijzere staffen te doen ophangen waerdoor den zolder ook gebogen en het plafondwerk verbreigeld is. Daarbij lieten de vensters aan de achterkant niet voldoende licht binnen. Een ander probleem dat opdook in 1858 was de onderwijzerswedde.  Daar alle meisjes nu naar Meer naar school gingen, was het aantal betalende leerlingen in de gemeenteschool verminderd en dus ook de wedde van de onderwijzer  die daar gedeeltelijk van afhing. De raadsleden verhoogden zijn vaste vergoeding.

 

Paul Bouveroux nam ontslag als onderwijzer in 1859 en op 2 mei van hetzelfde jaar werd zijn 23-jarige zoon, Everardus, benoemd als onderwijzer met eenparigheid van stemmen, hij had zijn diploma van onderwijzer behaald in de normaalschool van St-Truiden op 25 augustus 1855. Ook in 1859 deed men de nodige aanpassingen aan het schoolgebouw, dat slechts uit één lokaal bestond. Ondanks de aanpassingen bleef het gebouw een probleem. Een brief van de gouverneur van Limburg van 1 april 1868 stelt voor dat het beter ware een geheel nieuw gebouw daar te stellen op eenen drogen en gelijken grond. De gemeente was financieel niet in staat een nieuw schoolgebouw te bekostigen.

 

Op 4 oktober 1875 overleed gemeenteonderwijzer Everardus Bouveroux, 39 jaar.

In het verslag van 17 oktober 1875 lezen we het volgende: Gezien het verzoekschrift van den heer Bouveroux H.A., broeder van den overledene en ondermeester aan onze Gemeenteschool; om de openstaande plaats te komen. Na de geheime stemming verklaarde de voorzitter om Hendrik Alexander Bouveroux aan te nemen als onderwijzer. Daar hij slechts twee jaren de lessen aan de normaalschool gevolgd had, moest men de overheid vragen om tot deze benoeming over te gaan. Een positief antwoord werd op 10 april 1876 bekomen, op 17 oktober 1876 werd Pieter Joseph Sprouten tot hulponderwijzer benoemd. 

 

       b. De schoolstrijd.

Na de onafhankelijkheid van België had het officieel onderwijs een overwegend katholiek karakter.

De liberale regering, die in 1878 aan de macht kwam, stemde op 10 juli 1879 een nieuwe wet op het lager onderwijs. De hoofdbepalingen van deze wet waren dat:

• Iedere gemeente één officiële school moest onderhouden.

• De gemeente geen vrije school mocht subsidiëren.

• De onderwijzers in de gemeentescholen een diploma van een rijksnormaalschool moesten bezitten.

• Godsdienstonderricht uitsluitend buiten de lesuren kon gegeven worden en op uitdrukkelijke verzoek van de ouders worden ingericht.

Het was te begrijpen dat de katholieken hier alles behalve opgetogen over waren. De schoolstrijd die hierbij ontstond was voor de katholieken een gevecht voor “ de ziel van het kind”.  De schoolwet kreeg de naam van “ ongelukswet “.  Katholieke onderwijzers kregen het verbod in de “ scholen zonder God “ te onderwijzen en de katholieke ouders mochten er hun kinderen niet naar toe zenden.  Veel vrije scholen werden opgericht. Bij de verkiezingen van 1884 leden de liberalen een verpletterende nederlaag, de nieuwe katholieke meerderheid herstelde de toestand nagenoeg van 1842.

In Val-Meer werd er ook een vrije school opgericht, die de naam Katholieke School kreeg. De school en de onderwijzerswoning bevonden zich in de Kleinstraat.  Hendrik Alexander Bouveroux werd de onderwijzer, hij kwam van de gemeenteschool. Voor de plaats van onderwijzer in de gemeenteschool waren er 2 kandidaten: Pieter Joseph Sprouten, sinds enkele jaren hulponderwijzer, en Mathieu Philips, onderwijzer te Schaarbeek. Het gemeentebestuur was allesbehalve opgezet met de nieuwe wet van de Liberalen, tijdens de zitting van 21 oktober 1879 werd er zelfs beslist geen onderwijzer voor de gemeenteschool te benoemen daar dit onnodig was voor één of geen leerling. Van de 7 aanwezige leden, 2 afwezig, stemde alleen Emile Beusen voor de benoeming van een gemeenteonderwijzer. De hulponderwijzer nam voor 16 november ontslag en op 18 november werd M. Philips dan toch, tegen hun zin, aangenomen als onderwijzer. Ook werd Emile Beusen als hulponderwijzer in voorlopig verband aangesteld.

Mathieu Philips nam zijn intrek in de onderwijzerswoning in de Grotestraat.   Ondanks dat er slechts 15 leerlingen naar de gemeenteschool gingen, was er dus ook een hulponderwijzer.

 

Over het algemeen was de meerderheid van het gemeentebestuur tegen de gemeenteschool. Alle meisjes, behalve de 4 dochters van E. Beusen, volgden les in de vrije meisjesschool in Meer die bestuurd werd door de Zusters van Liefde, ook de dochters van de andere bestuursleden. Een voorstel, in oktober 1881, voor de gemeenteonderwijzers een toelage van 100 BF te bezorgen voor het godsdienstig onderwijs werd weggestemd met 5 stemmen tegen 3.

 

Daar er slechts een 15-tal kinderen naar de gemeenteschool gingen, werd er op 11 mei 1884 beslist om de job van hulponderwijzer af te schaffen, E. Beusen was nog steeds in voorlopige dienst en had dus geen recht op wachtgeld.

 

Uit het verslag van 27 september 1884: Gezien dat de schoolwet van 1 juli 1879 op het Lager Onderwijs afgeschaft is; gezien dat de nieuwe schoolwet van 20 sept. 1884 nog niet in voege is kunnen gebracht worden om rede dat ons de noodige onderrichtingen des aangaande nog niet zijn toegekomen; Besluit de raad eenparig: Dat de gemeenteschool te beginnen van 1 october aanstaande tot verder orde zal gesloten blijven.

Slechts 5 bestuursleden waren aanwezig en zij beslisten om de gemeenteschool te sluiten.

 

De gemeenteverkiezingen van 19 oktober 1884 werden gewonnen door de katholieke partij. 

Het gemeentebestuur kwam versterkt uit deze verkiezing en voerde een politiek huzarenstuk op.

Op 25 oktober was er een vergadering belegd om het voorstel van Pieter Vandenbosch, in verband met de vrije jongensschool, te bespreken. H. Gerards en E. Jans waren afwezig.

Het voorstel hield in dat de gemeente de vrije school zou aannemen, waarvan P. Vandenbosch bestuurder en H. A. Bouveroux onderwijzer was, onder de volgende voorwaarden:

1. Het gebouw der officiële school zal ter beschikking gesteld worden der aangenomen school

2. Het schoolgeld der behoeftige kinderen zal gebracht worden op 1 BF per hoofd per maand.

3. Een jaarlijkse subsidie van 900 BF zou aan de aangenomen school verleend worden.

Aangezien de laatste 5 jaren bijna alle jongens dezer gemeente les in de vrije school genoten en dat de onderwijzer van de vrije school voor 1879 hoofdonderwijzer was in de gemeenteschool besloot de raad, met 6 stemmen tegen 1, de school onder het bestuur van P. Vandenbosch voorlopig aan te nemen en de vrijlating te vragen der verplichting van de gemeenteschool te behouden. Dit werd gedaan en de goedkeuring werd in 1885 bekomen. In een document van 15 oktober 1901 vinden we terug dat H.A. Bouveroux van 1 oktober 1879 tot 30 september 1885 onderwijzer was geweest in de vrije jongensschool en vanaf 1 oktober 1885 onderwijzer was in de aangenomen vrije jongensschool. 

Daar de gemeenteschool afgeschaft was, werd de officiële onderwijzer, M. Philips, in beschikbaarheid gesteld;  zijn wachtgeld zou vastgesteld worden gelijkvormig de wet.

De beslissing, om de vrije school aan te nemen, werd aan het gemeentehuis aangeplakt zodoende de hoofden der huisgezinnen hun bezwaren of aanmerkingen konden kenbaar maken, dit binnen de 8 dagen. 

 

De negatieve punten, van een schoolopziener die een inspectie had komen uitvoeren, dat de lokalen van de vrije jongensschool niet voldeden en dat één onderwijzer voor zoveel leerlingen te weinig was, werden door het gemeentebestuur weerlegd met volgende punten: 

1. Het lokaal der vrije school voldoet inderdaad niet aan de vereisten der wet maar daarom juist worden de lokalen van de gemeenteschool gebruikt.

2. In de vrije school volgen een 70-tal leerlingen de les, dit aantal wordt vooral tussen november en april gehaald. In verscheidene omliggende gemeenten is er ook slechts één onderwijzer voor  70 à 80 leerlingen, waarom stelt men daar geen twee onderwijzers aan. Komt daar nog bij dat er te Val-Meer ook een vrije meisjesschool is.

3. De gemeente vraagt geen twee scholen maar de aanneming van de vrije jongensschool omdat een overgrote meerderheid van de huisvaders dit verlangen, de verkiezingsuitslagen bevestigen dit. 

 

Veertien huisvaders/ voogden dienden hun bezwaren in tegen de sluiting van de gemeenteschool. Volgende argumenten werden aangehaald:

1. De heer Bouveroux, privaat onderwijzer, kan onmogelijk al zijn zorgen aan zulk een groot aantal kinderen toewijden daar hij bovendien nog verscheidene ambten bekleedt.

2. Degenen die thans de afschaffing van de gemeenteschool vragen hebben hun eigen kinderen gedurende 5 jaar naar scholen der naburige gemeenten gestuurd.

3. De gemeenteonderwijzer heeft zich altijd goed van zijn plichten gekweten, want in de laatste kantonnale wedstrijd hebben drie leerlingen, de eerste 167, de tweede 149 en de derde 138 punten behaald.

De 14 personen die de brief ondertekende waren:

E. Beusen, E. Vanasch, R. Palmans, A. Hery, N. Raedts, H.Beusen, S. Derhaeg, F. Brokken, J. Vanderstraten, E. Berden, A. Piette, R. Toppets, P. Smeets en L. Claes.

E. Beusen, gemeenteraadslid, had de handtekeningen gecontroleerd op echtheid. 

Van E. Beusen gingen vier dochters, Margaretha, Elisabeth, Lambertine en Pauline naar de gemeenteschool. De dochters van de andere huisvaders gingen naar de meisjesschool.

 

Het gemeentebestuur reageerde:

1. De heer H. A. Bouveroux, privaatonderwijzer, bekleedt geen ander ambt dan dat van secretaris, sedert 1863, in deze gemeente. In andere gemeenten hebben we dezelfde situatie. Hij was schatbewaarder van het kerkfabriek tot september 1883 en ontvanger van ons Bureel van Weldadigheid tot maart van het lopende jaar.

2. Sommige kinderen gaan naar de scholen van Wonck, Bitsingen of Rukkelingen om het Frans of beter gezegd het Waals te leren.  Voor onze dagelijkse betrekkingen hebben we dit nodig. Dit gebeurt echter nadat ze hun communie gedaan hebben en hun moedertaal in onze scholen geleerd hebben. Vice versa komen hier ook kinderen van deze gemeenten het Vlaams leren. Dit gebruik bestaat al 30 jaar. Al de gemeentenaren kunnen getuigen dat geen enkel kind naar een omliggende Vlaamse school gaat of gegaan heeft.

3. Wij prijzen de heer M. Philips met het behaalde resultaat in de laatste wedstrijd. Wij zijn er geenszins verwonderd over daar zijn school bestond uit 15 leerlingen voor twee onderwijzers.

Het gemeentebestuur argumenteerde verder:

Wijders het getal reklamerende huisvaders of voogden is 14. Aan hun hoofd staat Mr. Beusen, gewezen hulponderwijzer in deze gemeente, welke plaats afgeschaft is als overtollig. Hij en de genaamde Eustachius Vanasch, postfacteur van beroep, die beter zoude doen van zijne eigene vrijheid te gebruiken en zich in geen partijtwist te werpen, hebben voor namelijk de gemeente rondgelopen om de handtekeningen te verzamelen en van velen af te bedelen.

Voor de volgende reklamanten: Hubert Beusen, Arnold Piette, Louis Claes en Egidius Berden.

Zij het genoeg gezegd, dat Emile Beusen de broeder is van de 1ste, de zwager van de 2de, de halve neef van de 3de en een bloedverwant van de 4de. Eustachius Vanasch is de zwager van A. Hery. Beiden, Beusen en Vanasch, hebben klaarblijkelijk gehandeld uit eigenbelang en afgunst voor den privaatonderwijzer, deze was alhier van in het jaar 1854 tot in het jaar 1875 gemeentehulponderwijzer, in welk jaar hij, na de dood zijns broeder, toenmalige gemeenteonderwijzer, in deszelfs plaats benoemd werd en dezen post bediend heeft tot in het jaar 1879.

Verder is Renier Palmans wel voogd van de kinderen in schoolouderdom, maar de moeder en de stiefvader ( Philippe Keulen ) dezer kinderen leven nog. Deze twee laatsten verzetten zich tegen het recht dat Palmans zich boven hen aanmatigt.

De reklamanten tweemaal verzocht zijnde hun handtekeningen te komen erkennen, hebben slechts aan dit verzoek beantwoord. De volgende: . E. Beusen,  R. Palmans, S. Derhaeg, F. Brokken, J. Vanderstraten, A. Piette en P. Smeets.  E. Vanasch was niet tegenwoordig uithoofde van ziekte. De overigen zijn niet verschenen hetgeen laat vermoeden dat hunne aanvraag niet volstrekt gemeend is. R. Toppets, hoofd des huisgezins, kon niet tekenen. Zijn dochter heeft voor hem getekend. Dit houden wij voor onregelmatig.

Alles ingezien, beweegredenen en reklamanten, oordelen wij niet dat zij waarde bezitten en wij voegen erbij dat zulks het gevoelen is van de overgroote meerderheid  der gemeentenaren.

Op gemaakt op 16 december 1884 en ondertekend door:

• Burgemeester N. R. Vandenbosch

• L. Onclin, A. Lenaerts, S. Jans en Ph. Keulen

 

In De Postrijder van 3 november 1885 verscheen: De moniteur van verleden zondag kondigt de lijst af van een zeker getal gemeenten die gemachtigd worden om hunne officieele school te sluiten en de vrije school aan te nemen. Men zegt dat dit de laatste maal zal zijn dat zulke machtiging zal gegeven worden.  Wat daar ook van zij, iets wat zeker is, dat is dat iedereen de afschaffing moet goedkeuren aangezien het onbeduidend getal leerlingen die de officieele scholen bijwoonden.  Onder de gemeenten die hunne officieele school mogen vervangen door de vrije school bevinden ze zich dertien die deel maken van de provincie Limburg. Deze zijn:

• Fall-Mheer : in de officieele school waren 17 kinderen, in de vrije school 72.

• Sichen-Sussen-Bolré: officieele school 4, vrije school 165.

Hierbij eindigde de schoolstrijd in Val-Meer.

 

       c. De aangenomen jongensschool.

De aangenomen jongensschool onder het bestuur van H.A. Bouveroux was dus nu gehuisvest in de  gemeenteschool.  Op 24 januari 1892 nam de 31-jarige Paul Bouveroux het bestuur van de aangenomen dagschool ( jongensschool ) en avondschool over van zijn vader die ontslag nemend was. Voor 1892 was Paul onderwijzer geweest in de vrije school te Tongerloo, hij had ongeveer 12 jaar ervaring. De schoolmeubelen in de gemeenteschool waren helemaal ongeschikt en onbruikbaar geworden om een degelijk en wel doelmatig onderwijs te kunnen geven en daarom vroeg de gemeente op 5 juni 1892 een tussenkomst van staat en provincie om de schoolmeubelen te verbeteren want  het tegenwoordig versletene gemeubelte der gemeenteschool is verkregen onder de Hollandsche regeering. Ze hadden het financieel niet zo breed zeker met de onkosten die ze gehad hadden bij de herstelling van de kerk, de weg van Herderen naar Fexhe-Slins en de vergroting van een der schoollokalen in november 1891 waarbij voor het laatste de gemeente de volledige kosten voor zijn rekening had genomen.  

 

Zoals Ester Deckers ontving Paul Bouveroux 300 frank extra voor de schoolbenodigdheden, het reinigen en verwarmen van de lokalen. Voor de avondschool had de gemeente 125 frank voorzien voor de schoolbenodigdheden, verwarming en verlichting. Daarvoor moest de onderwijzer en onderwijzeres dat van hun loon betalen. De avondschool werd zeer onregelmatig en in klein getal bijgewoond en gezien verder dat het bijwonen dezer school enkel misbruiken voor gevolg heeft aangezien de leerlingen bij het verlaten der klassen straatlawijt en rumoer maken, en aldus de openbare rust storen; besluit de raad de avondschool ( aangenomene ) voor mannen bestierd door Bouveroux Paul af te schaffen, we zijn dan eind 1895. Op 20 januari 1882 had de raad reeds een eerdere avondschool afgeschaft.

Eind 1895 verliep het contract van de gemeente met Paul Bouveroux aangaande het aannemen van de jongensschool. De aanneming werd verlengd en liep van 1 januari 1896 tot 31 december 1905.

 

       d.De gemeenteschool.

In 1902 had Paul Bouveroux een probleem, hij was aangetast door heesheid vergezeld van een slepende strottenhoofdontsteking. Dokter Vrindts van Millen had hem 3 maanden rust voorgeschreven. Op de zitting van 29 oktober 1902 bracht Paul, bestuurder van de aangenomen jongensschool, het gemeentebestuur ter kennis van de aanstelling sedert 15 oktober van Jan Hendrik Ramakers tot interim onderwijzer voor zes maanden. Daar Hendrik Ramakers het nodige diploma had, werd dit door het gemeentebestuur goedgekeurd.  Hendrik Ramakers nam in eerste instantie zijn intrek bij Paul Bouveroux, naderhand was hij thuis bij de gezusters Onclin, die kamers verhuurden.