Heemkring Falla-Meirs
De Vrije Burgers
Jos Leben
Tijdens het festival in Zichen in 1911
De oprichting
In navolging van een aantal omliggende gemeenten (Zussen, Zichen-Bolder, Vlijtingen, Boirs,...),waar vóór het einde van de 19e eeuw muziekmaatschappijen werden opgericht, dacht men in Val-Meer eraan hetzelfde te doen. Een gemeenschappelijke muziekmaatschappij zou de boeren en de metsers-schoorsteenbouwers (1) dichter bij elkaar kunnen brengen. Dit was nodig want tussen deze twee kapitaalkrachtige groepen heerste er heel wat wrevel.
Een toenmalig weekblad, 'De Bilsenaar', vermeldde op 13 juli 1893 het volgende: "Men wil een muziekmaatschappij oprichten om alle politieke verdeeldheid tusschen boeren en metsers te dooven."
In 1890 mochten de Val-Merenaren hun nieuwe pastoor, Willem Aerts, verwelkomen. Twee jaar na zijn aankomst stichtte hij De Boerengilde en iets later een melkerij. Hij bracht ook de zangvereniging, St-Cecilia, terug op de been. Het succes van de pastoor had echter wrevel gebracht tussen hem, gesteund door de Boerengilde en St-Cecilia zangkoor, en een meerderheid van het gemeentebestuur. Het gevolg hiervan was dat we twee aan elkaar gewaagde partijen kregen. We hadden dus niet alleen een tegenstelling tussen metsers en landbouwers maar ook tussen de landbouwers onderling, wetende dat voor 1895 alle gemeenteraadsleden landbouwers waren.
Op 22 augustus 1896 vond er op het gemeentehuis een vergadering plaats waarbij de start werd gegeven voor het oprichten van een muziekmaatschappij. Op 8 september 1896 was de oprichting een feit. De Bilsenaar schreef: "Ondanks ernstige hinderpalen komt er een fanfaremaatschappij dankzij het gemeentebestuur."
Het gemeentebestuur had toen de volgende samenstelling:
- Lambert Jozef Onclin (burgemeester)/ landbouwer ;
- Renerus Vandenbosch ( schepen )/ landbouwer;
- Servaas Jans ( schepen )/ landbouwer;
- Philippus Keulen/ landbouwer;
- Arnold Lenaerts/ landbouwer;
- Pierre Nivelle/ schoorsteenbouwer;
- Petrus Jacobus Vandenbosch/ landbouwer en herbergier;
- Silvester Monard/ landbouwer ;
- Hubertus Box/ landbouwer.
Lambert Jozef Onclin, een landbouwer, en Pierre Nivelle, een schoorsteenbouwer, hebben waarschijnlijk een belangrijke rol gespeeld in de oprichting van de muziekmaatschappij aangezien ze later terug te vinden zijn als voorzitters van de
maatschappij.
In het 'Register van Comptabiliteit' staat op de eerste bladzijde het volgende vermeld:
"Muziekmaatschappij 'De vrije Burgers' te Fall-Mheer in het omwentelingsjaar 1896 opgericht den 8 september, feest van O.L.V. geboorte." De toneelkring werd "De Verbroedering " gedoopt.
De wel overwogen naamkeuzen en de schrijfwijze van "vrije" zonder hoofdletter verwekt het vermoeden dat de stichters een fanfare wilden waarbij alle burgers van Val-Meer zich zouden thuis voelen, ook die van de tegenpartij.
Gedachtenisprentje van Lambert Jozef Onclin
Eerste blad van het register van comptabiliteit
Het instrumentarium
Op 8 september sloten zich een 35-tal muzikanten aan, 47% waren metsers en een 37% landbouwers. Een aantal onder hen beschikte reeds over een muziekinstrument. De anderen dienden 10 bfr. te betalen bij het in ontvangst nemen van het instrument en 13.35 bfr. op de eerste zondag van de maand mei van de jaren 1897, 1898 en 1899.
Op 11 september 1896 werd er in de gemeente 67.50 bfr. opgehaald ten voordele van de maatschappij. De ereleden voegden hier nog 175.50 bfr. aan toe. Ter financiering van de muziekinstrumenten bood Pierre Nivelle een intrestloze lening aan van 1300 bfr. die terugbetaald kon worden naar de mogelijkheden van de maatschappij. Dit alles bracht het startkapitaal van de maatschappij op 1818 bfr.
Er werden 30 instrumenten besteld bij de gebroeders F&L De Cart te Lier, voor een totaal bedrag van 1560 bfr. Deze schonk bovenop een korting van 30%, een bugel en een bariton. De instrumenten werden geleverd en betaald op respectievelijk 8 en 11 oktober.
Het ging om de volgende instrumenten:
- 1x kleine bugel - 4x trombone
- 10x grote bugel - 3x tuba
- 2x cornet - 1x bombardon
- 4x alto - 1x caisse claire
- 3x bariton - 1x triangel
Er werden ook enkele instrumenten hersteld voor de som van 8.50 bfr.
De grosse caisse en de pupiters werden aangekocht bij Mr. Dujardin te Glons voor 75bfr.
Op 20 november werden bijkomend een tuba, een bariton en een trompet aangeschaft voor de som van 182 bfr. Deze som werd op 15 januari 1897 betaald op vertoon van een wissel.
Het eerste bestuur en wapenfeiten
De eerste vergaderingen en repitities vonden plaats in de Kleinstraat en de Rechtstraat bij de familes Vandooren en Box.
Pierre Nivelle was de eerste voorzitter van de maatschappij. Hij werd geboren te Val-Meer op 21oktober 1855 als zoon van Joseph Nivelle en Maria Onclin. Begin 1879 trad hij in het huwelijk met Catherina Huijts. Eind 1879 werd hun dochter Maria geboren. Kort daarna, begin 1880, overleed Catherina. Pierre was gemeenteraadslid van 1896 tot 1907, en overleed te Val-Meer op 15 augustus 1916.
Everardus Bouveroux werd de eerste secretaris en Jérôme Leben de eerste schatbewaarder van de maatschappij.
Mr. Hermans werd aangewezen als directeur en bleef dit gedurende 4 jaar. De maatschappij betaalde hem 62,50 bfr per trimester. Onder zijn leiding volbracht de maatschappij met succes haar eerste muzikale optocht. Dit gebeurde reeds op 18 januari 1897, 's maandags van St-Antoniuskermis.
Op 18 juli 1897 organiseerde de maatschappij haar eerste festival onder de bescherming van het gemeentebestuur. Tien muziekverenigingen tekenden hun aanwezigheid:
1. Roclenge sG., "Harmonie Grétry"
2. Lanaeken, " Fanfares Weergalm der Maas"
3. Millen, " Fanfares St-Antoine "
4. Eben, " Société de Fanfares"
5. Riempst-Heukelom, chorale " De Vereenigde Vrienden "
6. Bassenge, Fanfares "Les Echos du Geer "
7. Bassenge, Harmonie "La Renaissance "
8. Sichen-Bolré, Fanfares "De Werkmanszonen "
9. Emael, Fanfares "Notre Dame "
10. Sussen, Fanfares "De Broederband "
De aankondiging, in 't frans, vermeldde nog: Réception des Sociétés à la Maison communale à 2 heures précises et Formation du Cortège à 2 ½ heures.
Pour la Société " De Vrije Burgers" : Le Secrétaire E-G Bouveroux en Le Président P.Nivelle.
Het festival bracht 217 bfr op aan inkomgelden.
Aangaande het festival vonden we een artikel in De postrijder.
Het festival van verleden zondag, ingericht door de muziekmaatschappij " De Vrije Burgers" liep heerlijk af en overtrof eenieders verwachting. Door een prachtig weder begunstigd, lokte dit feest een heele massa vreemdelingen naar hier, die allen uiterst voldaan over hun uitstapje schenen te wezen. De aangebrachte versieringen, de feestweide, de ontvangst en het onthaal der maatschappijen, de stoet, de uitvoeringen op het kiosk, alles was even net, even keurig. Onder de elf deelnemende sociëteiten werden er verscheidene, om hun nauwkeurige uitvoeringen, daverend toegejuicht en de groote menigte volks die zich gestadig in de feestweide bevond, toonde klaarblijkend dat er in deze streek veel muziekaal gevoelen te vinden is.
Dat de edele muziekkunst merkelijk bijdraagt tot orde en eendracht moest ieder verstandig en onpartijdig burger bekennen en daarom zij hulde gebracht aan ons gemeentebestuur dat zijne bescherming verleent aan instellingen die eensdeels, de verheffing van godsdienstige en vaderlandsgezinde feesten, anderdeels, de verbroedering onder de bewoners eener zelfde lokaliteit voor doel hebben. Nog langen tijd zal Fall-Mheer het geheugen van dien flinken festival bewaren.
Op 7 augustus 1897 verscheen er nog een artikel: Er ontstond hier algemeene verwondering in zeker blad een tegenartikeltje te zien op ons Festival van 18 juli jl. Wanneer immers een feest wel, ja opperbest gelukt, is men onderling tevreden: ja, ieder rechtschapen burger neemt er zijn behagen in.
Uit welke bron dan de vermetele aanvallen ook mochten voortspruiten, zeker is het, dat zij niet dan minsten stempel dragen van broedermin of menschlievendheid, van vreedzame inzichten. Om die reden ook acht men het overbodig soortgelijk artikeltje in zijne punten te beknibbelen. De lezer alleen oordeele en de schrijver drage de verantwoordelijkheid zijner zonderlinge beweringen en tegenkantingen. Overigens, men is te Fall-Mheer sinds eenigen tijd wat te zeer gewend aan ongerijmheden van alle aard om telkenmale aan misnoegdheid te moeten lucht geven. Passen wij enkel de spreekwijze toe: " Doe wel en zie niet om".
De maatschappij gaf ook muzikale voordrachten in andere dorpen, zoals te Lanaken in juli 1897, Zichen-Bolder, Zussen, Herderen,…. . De reis naar Lanaken werd per tram gedaan, met vertrek in Herderen.
Op 18 juni 1898 werd een vaandel aangekocht. Dit jaar wordt beschouwd als het stichtingsjaar van de maatschappij (2). Op 25 juni werd hiervoor de som van 350 bfr betaald. Het vaandel, beter bekend als 'de drapeau', werd verzekerd tegen brand voor een jaarlijkse bijdrage van 3 bfr.
In 1900 werd het voorzitterschap overgedragen aan Jean Noelen. Jean werd geboren op 27 maart 1867 als zoon van Hendrik Noelen en Ida Raedts. Hij huwde te Val-Meer op 19 april 1895 met Cornelia Coopmans, afkomstig van Waltwilder. Samen kregen ze een dochter, Ida. Jean was, zoals zijn voorganger, metser en schoorsteenbouwer. In de geboorteakte van zijn dochter was aangegeven dat de vader als 'schouwbouwer' tijdelijk afwezig was. Jean overleed op 19 juli 1906, in de hoedanigheid van voorzitter.
In 1900 kreeg de maatschappij ook een nieuwe directeur, namelijk Mr. Frenay. Hij bleef in dienst van 1 juli 1900 tot maart 1906.
De maatschappij verhuisde voor de vergaderingen en repetities naar de herberg van Jérôme Leben in de Bolderstraat. De toneelgroep, De Verbroedering, huurde voor haar voorstellingen de zaal bij Paul Toppets in de Grotestraat.
Het niveau van de maatschappij was reeds aanzienlijk want in juli 1902 waren ze één van de 43 ingeschreven maatschappijen die deelnamen aan het groot internationaal festival te Tongeren en in oktober 1902 werd er op het festival van Heure-le-Romain een premie gewonnen van 100 bfr. Hiervan werd er 9 bfr. uitgegeven aan tournees om de overwinning te vieren!
In samenwerking met toneelgroep gaf de maatschappij op 9 maart 1902 haar eerste concert. Een tweede opvoering, met hetzelfde programma, vond plaats op 31 maart 1902 (paasmaandag). Dit bracht de maatschappij bruto 158 bfr. op. Het programma zag er als volgt uit:
1e deel
1. Ouverture door de fanfare;
2. Les regrets d'une Alsacienne;
3. Mieke pas op! Kluchtlied;
4. Naar de Congo (3);
5. Dauwdropjes en tranen;
6. Ze zwijgen dat ze zweten;
7. Een mislukte bakte;
8. 'Ne wijvenpraat op straat'
Tweezang.
2e deel
1. Fantasie door de fanfare;
2. Hinnestreel, romance;
3. Heinrich Pommeroncies,
minister van financies.
Kluchtlied;
4. Ah! C'est triste;
5. Monologue wallon;
6. Het huis in het woud;
7. Slot voor fanfare.
De concerten volgden elkaar op. Er vonden concerten plaats in oktober 1902, op 23 februari 1903 en op 8 maart 1903.
Extract uit de Bilzenaar 1902
Er werd regelmatig vergaderd en men startte met de verslaggeving hiervan. Hier volgt een verslag van de zitting van de bestuursraad op 1 april 1903:
"Aanwezig waren: Lenaerts M., Vandenbosch M. en Bouveroux G.
Het volgende werd er beslist:
1. Te beginnen van 1e zondag maand april 1903 zal ieder muzikant telken zondag een storting voor rekening der maatschappij doen van 10 centiemen. Deze storting kan ook per jaar worden betaald.
2. De nieuwe ingetredene muziekanten die op 1 januari 1902 of voor dien tijd van de societeit deelmaken en een reeds ingediend hebbend instrument overgenomen hebben, moeten buiten de storting hooger vermeld onder art 1, maandelijks eene storting doen van 50% en dit zoolang zij de bepaalde som van 20 BEF zullen vereffend hebben dus 3 jaar en 4 maand. Deze storting kan ook jaarlijks worden gedaan. Ze dient te worden betaald vanaf 1 januari 1903.
3. De muziekant Pieter Smeets lid van den Bestuurraad is gelast deze storting te innen, er boek van te houden en ze maandelijks of driemaandelijks aan den Schatbewaarder te behandigen."
Begin 1900 was het gemeentebestuur op zoek naar een onderwijzer die tevens muziekkenner was. Alzo trachtte men de fanfare extra te steunen. In Eisden vond men de geschikte persoon, namelijk Hendrik Ramakers. Dit bleek een goede zet te zijn voor de fanfare, vooral begin 1904 toen de fanfare een periode van verminderde activiteit kende. Bevestiging hiervan vinden we in De Bilsenaar van augustus 1904: "Ramakers brengt de Vrije Burgers terug op de been."
In 1905 maakte het krantje 'Vallee du Geer' melding van een festival georganiseerd door de fanfare. Dit vond, naast tal van andere activiteiten, ook plaats in juni 1906. In de boekhouding is volgende tekst terug te vinden onder de rubriek inkomsten:
" - Geld in kas (zeggen) bij Noelen J voor het festival al de som van 36.75 bf.
- Bedrag der rondhaling ter oprichting van het festival in juni 1906 (Mr Pieter Van Asch en E Coenegrachts) 61.59 bfr.
- Bedrag van de entrée in de feestweide 481.50 bfr."
Zoals reeds aangegeven, overleed Jean Noelen in 1906 in de hoedanigheid van voorzitter. Hij werd opgevolgd door Mathijs Onclin. Mathijs werd geboren te Val-Meer op 13 mei 1860 als zoon van Pieter Onclin en Catherina Maesen. Net als de eerste en tweede voorzitter was ook hij schoorsteenbouwer van beroep. Mathijs trad in het huwelijk met Beatrix Beusen. Onder zijn voorzitterschap werd een zaal gebouwd en ook weer verkocht (1918). Mathijs overleed op 8 januari 1938.
Tijdens het festival van juli 1908 hadden er in de feestweide velokoersen plaats: ringsteken, eierrijden, plankje rijden, hals over kop door 't gras rijden, enz….
De muziekzaal
De Vrije Burgers hadden wel een stamcafé voor de vergaderingen, maar geen eigen zaal voor de repetities. . De Bilsenaar van augustus 1908 gaf aan: "Vrije Burgers zoeken een nieuwe feest- en repetitiezaal."
Op 10 juli 1909 verkocht Jérôme Leben aan Mathijs Onclin een stuk grond, gelegen naast zijn herberg, van 10 m bij 24 m. De verkoopsakte meldt het volgende: "Deze verkoop is geschiedt en aangenomen voor en mits de som van tweehonderd vijfentwintig franken; welke som de verkoper verklaart voor het opmaken dezer ontvangen te hebben."
Op dit stuk grond werd een zaal gebouwd voor de fanfare. Op 28 augustus van hetzelfde jaar lezen we echter het volgende in De Bilsenaar: "Toen werklieden en kinderen rond de middag de nieuw opgebouwde muziekzaal verlieten, stortte het dak in met een gedruisch dat alle inwoners op straat bracht." Ondanks deze tegenslag vond op 25 september 1909 de inhuldiging van de nieuwe zaal plaats.
Ondanks geruchten over een nakende verkoop, werd op 10 december 1910 in de nieuwe zaal een opvoering gebracht van het groot geschiedkundig drama 'Breydel en De Coninck' en op 15 januari 1912 werd er door de toneelkring, nu 'Hoop in de Toekomst' , het toneelstuk 'Genoveva van Brabant' opgevoerd, in februari volgde de tweede uitvoering.
De Bilsenaar meldde de volgende punten:
" - oktober 1910: Vrije Burgers gaan naar de Wereldtentoonstelling in Brussel;
- april 1911: Na tien jaar nemen Vrije Burgers terug deel aan het festival in Zichen;
- Vrije Burgers ontvangen 8 muziekmaatschappijen. Geen ruzie, noch krakeel, noch vechtpartij;
- Toneelkundig avondfeest door toneelkring 'Hoop in de Toekomst' van de fanfare. Men voert 'Genoveva van Brabant' op."
Gedurende de oorlogsjaren werd de zaal voornamelijk gebruikt door de Duitse bezetters.
Op 26 januari 1918 werd de zaal door Mathijs Onclin verkocht aan Paulus Aerts. De verkoopsakte meldt het volgende: "Een gebouw gediend hebbende als feestzaal. De verkoop ging door voor 3000 bfr."
Dit vormde aanvankelijk geen probleem voor de fanfare aangezien Paulus een sympathisant van de fanfare was. Toch was het niet gemakkelijk om na de oorlog de fanfare opnieuw op te starten maar bij de inhuldiging van de oud-strijders in augustus 1919 waren ze van de partij en op 31 augustus 1924 organiseerde ze hun festival.
Slechts enkele jaren na de aankoop van de zaal, wenste Paul Aerts deze van de hand doen. Hendrik Ramakers wou dat de fanfare de zaal overnam, maar door een gebrek aan beslissingskracht werd de zaal op 4 november 1923 verkocht aan Renier Hugo Palmans.Deze betaalde 7000 bf voor de zaal en aangrenzende boomgaard met een oppervlakte van 1 are tien centiare. Zo kwam de fanfare weer zonder zaal te zitten en verhuisde de fanfare terug naar de herberg van Jérôme Leben. Na het overlijden van H.Ramakers werd Lambert Jozef Onclin voorzitter. Dit was echter van zeer korte duur aangezien deze plotseling overleed op 7 februari 1925. Lambert werd geboren te Val-Meer op 19 maart 1848. Hij was er gekend als 'het oud burgemeestertje'. Hij was immers burgemeester van Val-Meer van 1885 tot 1907.Als burgemeester was hij belangrijk geweest bij de oprchting van de fanfare. Lambert trad een eerste maal in het huwelijk met Elisabeth Huls. Na haar overlijden huwde hij Maria Huls. Van 1872 tot 1892 woonde hij op boerderij Hamers. Daarna nam hij zijn intrek in het ouderlijk huis in de Grotestraat. In De Postrijder van 14 februari 1925 werd er melding gemaakt van het overlijden van Lambert. Het artikel vermeldt: Eere-voorzitter der Fanfaren " De Vrije Burgers ", liet hij niets onverlet om den bloei en den voorspoed dezer Maatschappij te verzekeren.
De 'lange meester' en zijn opvolgers
Na de eerste wereldoorlog, waarin Hendrik Ramakers streed tegen de Duitse invasie, werd hij voorzitter van de fanfare. Hendrik werd geboren te Eisden op 8 oktober 1882 en kwam in 1903 naar Val-Meer als hulponderwijzer. Vanaf 1 augustus 1904 verving hij Paul Evrard Bouveroux als hoofdonderwijzer.
Hendrik, 'de lange meester' genoemd, bleef vrijgezel en leefde zich uit in allerhande sociale activiteiten. Zo was hij ook de drijvende kracht achter het toneelgezelschap 'Hoop in de Toekomst'. Deze toneelgroep zorgde voor tal van sociale activiteiten in
de gemeente. Op 3 maart 1922 werd de opbrengst van een toneelfeest aan pastoor Kerkhofs geschonken voor schilderwerken aan de kerk.. Hij bleef voorzitter van de fanfare tot aan zijn dood op 29 december 1924.
Na het overlijden van Lambert, werd Evrard Palmans waarnemend voorzitter. Evrard werd geboren op 8 januari 1874 als zoon van Paulus Palmans en Catherina Kerkhofs. Op negenjarige leeftijd verloor hij zijn moeder († 28/06/1883). Zijn vader overleed op 25/05/1906. Op 19 juni 1908 trad Evrard in het huwelijk met Maria Beusen, geboren op 20 november 1878 als dochter van Servaas Beusen en Maria Nivelle. Het gezin bleef kinderloos, maar zorgde wel voor de opvoeding van 'meester' Servaas Beusen. Evrard was reeds vanaf jonge leeftijd politiek actief. Hij zetelde in de gemeenteraad van 1904 tot 1947, met uitzondering van de oorlogsjaren ( 40-45). In 1921 werd hij burgemeester, een functie die hij uitoefende tot aan WOII. Een ondoordachte streek van een partijgenoot deed hem De Vrije Burgers de rug toekeren. Bij de oprichting van de Kristene Gildebroeders op 7 januari 1926 werd hij daar als bestuurslid vermeld. Gedurende jaren was hij voorzitter van de Kristene Gildebroeders. Hij stierf op 7 april 1958.
Op zondag 10 mei 1925 werd er een groot muziekfeest ingericht met de medewerking van de maatschappijen van: Sluizen, Zussen, Kanne, Herderen, Vroenhoven, Zichen, Bitsingen, Rukkelingen en Wonck. De deelnemende verenigingen werd op het gemeentehuis ontvangen met aanbieding van de erewijn, daarna optocht naar de feestweide.
Als voorzitter van De Vrije Burgers werd Evrard opgevolgd door Louis Kerkhofs, de schoonzoon van de eerste voorzitter. Eind mei werd er melding gemaakt dat de maatschappij een nieuw bestuur had. Onder het impuls van Louis verhuisde de fanfare van de herberg van Jérôme Leben naar de 'Bond' en vond ze haar intrek bij Devue - Vandenbosch.
In de De Postrijder vonden we volgend bericht:
Onze gemeente mocht verleden zondag ( 6 september 1925 ) de opgeruimdheid der Vrije Burgers nogmaals bewonderen. De fanfaren bracht een welverdiende hulde aan den heer Mathieu Lenaerts, die meer dan vijf en twintig jaren zijn steun en hulp verleende als werkend en bestuurlid aan de maatschappij. Als dankbetuiging werd den feestheld zijn portret, in groot formaat, overhandigd. Na het uitvoeren van een flinke Brabaçonne en andere schoone stukken werd een goed glaasje op Mathy's gezondheid geledigd.
Daarna trok de Fanfaren, vergezeld door een overgroote menigte, naar de nieuwe ruime feestzaal die ter eer strekt van de Heer Devue-Vandenbosch. De Vrije Burgers deden er hun eerste intrede. Opnieuw weerklonk het Vaderlandsch Volkslied.
Op 20 februari 1926 werden de statuten opgesteld bij notaris Julien Delvoie van Kanne. Het bestuur was toen als volgt samengesteld:
- Laurent Onclin: ere-voorzitter;
- Louis Kerkhofs: voorzitter;
- Olivier Nivelle: onder-voorzitter;
- Willem Jacobs: secretaris;
- Henri Vandooren: schatbewaarder;
- Mathieu Lenaerts;
- Willem Destreel;
- Paul Gillis;
- Paul Cauffman
- Jan Collas
- August Toppets
- Hubert Smeets
- Mathieu Huits
- Guillaume Vandenbosch
Joseph Tilkin
- Martinus Devue
Gemeentepolitiek
De Vrije Burgers, zoals veel muziekmaatschappijen, was een kind van een politieke partij. Bij de verkiezingen van 1899, waarbij we 2 partijen hadden, was één partij duidelijk Vrije Burgers getint. Nog duidelijk werd het bij de verkiezingen van 1921 waarbij we een Vrije Burgers getinte lijst kregen die aangevoerd werd door Everard Palmans en Hendrik Onclin ( zoon van oud-burgemeester Lambert Onclin ) en waar ook Louis Kerkhofs en Henri Vandooren ( secretaris ) deel van uitmaakten. Ze wonnen de verkiezingen met 5 zetels tegen 4. Na de overgang van Everard Palmans en ook van Hendrik Onclin naar De Kristene Gildebroeders verloren De Vrije Burgers de gemeenteverkiezingen van 10 oktober 1926 van de nieuwe muziekvereniging met 4 zetels tegen 5. Ze werden in de oppositie geduwd tot 1958.
De Familie Kerkhofs
Louis Kerkhofs werd geboren op 27 oktober 1884 als zoon van Mathijs Kerkhofs en Cornelia Loix. Mathijs en Cornelia woonden in de Bodemstraat te Meer in de Nolmeertenswinning. Louis, een neef en naamgenoot van Mgr Louis Kerkhofs en een neef van Evrard Palmans, werd in de volksmond Loek van Thijskes genoemd. Hij verloor zijn vader op 12 jarige leeftijd. Op 15 juni 1907 huwde hij Maria Nivelle, dochter van de eerste voorzitter van De Vrije Burgers. Hij verliet de Bodemstraat en nam zijn intrek in de boerderij van zijn schoonvader in de Grotestraat die later zijn naam zal dragen: Bij Loek van Thijskes.
Louis overleed te Val-Meer op 69 jarige leeftijd op 27 januari 1954 in de hoedanigheid van voorzitter.
De periode van 1926 tot aan het uitbreken van de oorlog in 1940 was voor de fanfare een rustige tijd. Dit wil natuurlijk niet zeggen dat er geen activiteiten waren. We vermelden er twee in 1927 maar ook in de daaropvolgende jaren waren er activiteiten.
Op 21 juli werd er een groot festival ingericht met de welwillende medewerking van "La Chorale de la Vallée du Geer " ( eerste afdeling ) en van de volgende muziekmaatschappijen:
- Harmonie " l'Union Fraternelle " Wonck
- Fanfare " l'Echo du Geer " Bassenge
- Fanfare " Kunst veredelt " Vroenhoven
- Fanfare " Broederband " Sussen
- Fanfare " De Werkmanszonen " Sichen
- Fanfare " St-Jan " Herderen
- Fanfare " St-Hubertus " Membruggen
Uitvoering van verschillende heerlijke koorzangen door de Chorale. Het feest zal een aanvang nemen te 3 uur, na afloop te 8 u. Groot bal in de muziekzaal.
In het Algemeen Belang van 25 december 1927 vonden we volgend artikel.
Op Nieuwjaarsdag zal door de tooneelkring " Hoop in de Toekomst " een kunstavond ingericht worden met de welwillende medewerking van de juffers M.Lenaerts, M. en H. Claessens, C.Petermans en Mme Thonnon.
Op het programma zien we:
" De verliefde Keukenmeid " een allerkoddigst blijspel in drie bedrijven, dat reeds opgevoerd werd in de meeste Vlaamsche schouwburgen van het land, waar het overgroot succes kende. Dan " De Droom van Bakker den Booze ", een stuk waar het publiek z'n beste lachspieren zal voor noodig hebben om het tot het einde vol te houden. En voor slot " Een Gekke Historie ", die waarlijk een gekke historie is. Dus liefhebbers van lachen, een buitenkansje! De tusschenpoozen worden door flink orkest opgeluisterd. Kaarten op voorhand te bekomen bij Mr Devue- Vandenbosch.
In hetzelfde artikel werd medegedeeld dat De Vrije Burgers besloten hadden om aan de grote internationale wedstrijd, ingericht door de harmonie Concordia van Tongeren met Pinksteren, deel te nemen. Dit zou gebeuren onder de leiding van Pierre Rutten van Millen die directeur meester Beckers van Stokkem vervangen had.
Pierre Rutten stond bekend als de neuriënde, zingende en fietsende muziekdirigent.
Na hun vijftigjarig jubileum werd een aanvraag gedaan om de titel van " Koninklijke maatschappij" te dragen. Die toelating bekwam de fanfare op 8 juni 1951.
Na het overlijden van Louis Kerkhofs werd zijn zoon Mathijs Kerkhofs de nieuwe voorzitter van de fanfare, functie die hij uitoefende tot 1971.
Mathijs, Thijs van Loek, werd geboren op 23 december 1909 en was gehuwd met Helene Claessens, hij overleed op 26 juli 1976.
In 1955 werd er over gegaan tot de aankoop van een nieuw vaandel.
Jean Lenaerts werd schatbewaarder in 1937, functie die hij bleef uitoefenen tot aan zijn dood in 1977. Gedurende jaren was Renier Toppets secretaris van de partij, bij zijn overlijden in 1969 werd zijn functie tijdelijk door Rene Piette overgenomen.
Bij de gemeenteverkiezingen van 1958 vormden De Vrije Burgers en De Verenigde Werklieden een kartel. Het was een goede keuze want ze wonnen de verkiezingen met 6 zetels tegen 3. Ook bij de verkiezingen van 1964 en 1970 kregen we dezelfde uitslag. Hubert Jans, lid van De Vrije Burgers, was van na de verkiezingen van 1958 tot aan de geboorte van Groot Riemst de burgemeester van Val-Meer.
De nieuwe zaal
Sinds 1925 had de fanfare een thuis bij Martin Devue op de Bond. Op 12 december 1945 nam Martin Devue schriftelijk ontslag als bestuurslid van de fanfare, hij vermeldde in zijn schrijven dat hij dit reeds voor de oorlog mondeling had medegedeeld. In de brief schrijft hij dat de deur van de zaal alle dagen zal open staan om de fanfare de mogelijkheid te geven het materiaal te komen halen.
Dit betekende opnieuw dat de fanfare zonder zaal kwam te zitten. De redding kwam uit de Bergstraat in Meer waar Albert Nivelle en Maria Lenaerts een nieuwe zaal bouwden.
Albert, in de volksmond "de kleine van Gijs", werd geboren in 1909 als zoon van Gisbertus, " Gijs"Nivelle, broer van de eerste voorzitter, en Aldegonda Kienen.
Hij was sinds 1935 gehuwd met Maria Lenaerts .
Albert Nivelle en de fanfare, vertegenwoordigd door Louis Kerkhofs in de hoedanigheid van voorzitter en Mathijs Jacobs in de hoedanigheid van secretaris, sloten een overeenkomst af voor een periode van 25 jaar, te beginnen vanaf 1 januari 1947, waarbij de fanfare het kosteloos genot van de zaal kon genieten. In vergelding van het kosteloos genot zou de maatschappij de winst delen voorkomend uit het verkoop van alle dranken.
In 1984 werd door de leden van de fanfare een eerste reeks ingrijpende verbouwingswerken uitgevoerd. De zaal werd in 1998 aangekocht door de fanfare en in 1999 en 2000 volledig vernieuwd, conform de laatste veiligheidsvoorschriften. Door het harde vrijwilligerswerk van menig lid kan de fanfare nu genieten van een volledig gemoderniseerde zaal
De successen na WO II
In 1946, naar aanleiding van kontakten met de leiders van de Kon. Harmonie Broederband van Zussen, werd besloten onder impuls van Hubert Dolhain om te trachten Dhr Desiré De Pauw als directeur van de fanfare aan te stellen .Het gesprek met Dhr De Pauw was aanvankelijk niet hoopgevend maar de muzikale snaren die door de afgevaardigden van de fanfare bij Dhr De Pauw werden betokkeld waren doorslaggevend want Dhr De pauw kwam naar Val-Meer.
Zijn leiding die in de beginperiode als zeer streng was gekenmerkt heeft voorzeker bijgedragen tot de heropstanding van het muziekkorps en tot de successen die werden afgedwongen. Gedurende 42 jaar bleef Desiré "de dirigent " van de fanfare. Onder zijn leiding is de muziekvereniging zeer spoedig naar hogere regionen in de muziekwereld kunnen gaan. Het werd een vereniging die bij de meest gerenomeerde muziekvereniging van Zuid-Limburg kon gerekend worden. Hij bracht het korps van de lagere klasse naar de hoogste waardering, de ere-afdeling.
Hij heeft met De Vrije Burgers de meest voldane successen behaald. Reeds in 1951 durfde hij het aan om de muzikale waarde te laten vastleggen gedurende een wedstrijd.
Enkele prijzen onder het dirigentschap van Desiré.
In 1951 te Voerendaal een 2de prijs in de 1e afdeling
Op 10 maart 1957 te Genk een onderscheiding in 1e afdeling
Ook in 1957 te Heer een 2de prijs in de 1e afdeling
In 1967 te Leut een 2de prijs in de afdeling uitmuntendheid
Op 15 oktober 1978 te Houthalen een 1e prijs in de afdeling uitmuntendheid
Op 20 mei 1979 werd bij een deelname aan de nationale muziekwedstrijd in de uitmundendheid te Mechelen de nationale wimpel bekomen. Deze prestatie werd met een optocht door de gemeente gevierd.
In 1983 te Halen werden in de ere-afdeling de stukken Fantasietta en Canadian Impressions ter beoordeling uitgevoerd.
Desiré De Pauw overleed in 1988, gedurende de rouwperiode nam onderdirigent Richard Lenaerts tijdelijk de dirigeerstok over. Eind 1988 werd Raymond De Pauw, zoon van Desiré, aangesteld als de nieuwe directeur. Met Raymond als dirigent werd op 8 oktober 1989 te Tessenderloo de 1e Prijs in de ere afdeling weggekaapt.
Een ander groot succes van de fanfare nam een start in 1964 bij het oprichten van het trommelkorps onder leiding van Henri Nivelle. De drumband behaalde meerdere kampioentitels en werd nationaal laureaat. Ze werd beloond met de nationale erewimpel van Fedekam.
Uit de talrijke prijzen onthouden we vooral:
In 1991 nationaal kampioen in 2de afdeling
In 1993 kampioen van Limburg en kampioen van België in 1e afdeling
In 1994 kampioen van Limburg en kampioen van België in de afdeling uitmuntendheid
De instructeurs waren Henri Nivelle , Mathieu Verhoeven ( tot oktober 1990 ) en Pascal Delvoie.
De jaren 1970 - 80
Op de algemene vergadering van 7 augustus 1971 presenteerde ondervoorzitter Rene Piette de heer Mathieu Jacobs als kandidaat voorzitter. Met algemeen handgeklap werd dit goedgekeurd en zodoende werd hij de nieuwe voorzitter, een functie die hij uitoefende tot in november 1989. Mathieu Jacobs werd geboren op 22 april 1914 als zoon van Mathijs Jacobs (oud secretaris ) en Catherina Collas, hij trouwde in 1940 met Margriet Nivelle.
Gedurende 18 jaar drukte Mathieu een bijzondere stempel op het doen en laten van de fanfare en we onthouden vooral zijn zin voor orde en organisatie. Mathieu nam ontslag als voorzitter in november 1989. Hij overleed enkele jaren later op 19 december 1994.
Gilbert Nivelle, zoon van Albert Nivelle en Maria Lenaerts, die de maatschappij onderdak bezorgden na de tweede wereldoorlog, nam de fakkel over van Mathieu Jacobs.
Op die algemene vergadering van 7 augustus 1971 werd Jose Tummers aangesteld als secretaris.
Het bestuur, verkozen voor een periode van 6 jaar, bestond toen uit :
Voorzitter : Mathieu Jacobs
Ondervoorzitter : Rene Piette
Secretaris : Jose Tummers
Schatbewaarder : Jean Lenaerts
Muziek : Willy Jacobs - Richard Lenaerts - Bertus Dolhain
Festiviteiten : Gilbert Nivelle en Armand Dolhain
Public Relation : Hubert Jans
Algemeen commissaris : Louis Claes en Albert Derwa
Hulp commissaris : Gerard Jacobs en Julien Beusen
Op 14 september 1973 overleed plotseling de ondervoorzitter Rene Piette, hij werd vervangen door:
Louis Claes voor de bestuursleden
Gilbert Nivelle voor de muzikanten
Na het overlijden van Jean Lenaerts werd Marc Piette de nieuwe schatbewaarder.
Op 9 november 1979 nam de fanfare ook afscheid van Hubert Jans. Onderdirigent Bertus Dolhain overleed in 1983.
In 1985 nam Jose Tummers ontslag als secretaris wegens werkomstandigheden, hij werd opgevolgd door Raymond Vandermullen.
Op 14 juni 1989 rouwde de partij bij het te vroeg heengaan van zijn schatbewaarder Marc Piette.
Een andere hoogdag in de geschiedenis van de De Vrije Burgers is 8 november 1974, toen verwelkomde de voorzitter de eerste twee dames op de vergadering, met name Lea Beusen en Pierrette Beusen. Van toen bestond het Vrouwenbestuur. Vandaag zorgen zij nog steeds dat de feesttafels tijdens de festiviteiten voorzien van al wat hongerigen en dorstigen aangenaam vinden.
Na het ontslag van Mathieu Jacobs werd er een nieuw bestuur samengesteld op 25 november 1989 :
Voorzitter : Gilbert Nivelle
Ondervoorzitter muzikanten : Armand Dolhain
Ondervoorzitter bestuursleden: Jose Tummers
Secretaris : Raymond Vandermullen
Schatbewaarder : Jose Bouveroux.
Succesvolle nevenactiviteiten
A.Carnavalvereniging De Knapzèk.
's Maandags na vastenavond in 1953 zaten enkele leden van De Vrije Burgers hun dorst te lessen bij Albert Nivelle en na menige glazen werd er een zotkap opgezet en gezeten op de wagen van de " Witte van Mattieke " maakten zij hun eerste toer door Val-Meer.
Een jaar later trok de eerste georganiseerde carnaval stoet door de straten van Val-Meer en dit op halfvasten om niet samen te vallen met Tongeren. Diezelfde avond werd er een gemaskerd bal georganiseerd, het eerst in Zuid-Limburg. De voortrekkers waren Jef Onclin en Maurice Jans; Evrard Bouveroux werd de eerste prins. In 1955 werd er een carnavalcomité opgericht in de schoot van De Vrije Burgers met Jozef Rosias als voorzitter en Julien Beusen, Jef Onclin , Maurice Jans en Paul Cauffman als voornaamste medewerkers.
In 1956 had de prins zijn prinsenwagen en in 1957 had de prins met Gertrude Destreel ook officieel een prinses.
De naam Knapzèk is ontleed aan het feit dat vele Val-Merenaren in het verleden voor een week ( 6 dagen ) naar het Luikse trokken om hun boterham te verdienen met de knapzak over hun schouders. Op 7 februari 1975 werd het carnavalslied De Knapzèk voor het eerst ten hore gebracht. In de begin jaren werd ook de " Raad van Elf " opgericht die midden jare 1980 bestond uit:
Harry Jans sinds 1959
Armand Dolhain sinds 1959
Jean Stassen sinds 1960
Jose Tummers sinds 1962
Richard Jelonek sinds 1965
Lucien Jans sinds 1968
Mathieu Jacobs sinds 1968
Marc Piette sinds 1977
Nico Jans sinds 1979
Eric Panis sinds 1982
Rino Coeymans sinds 1982
In 1964 nam Armand Dolhain de voorzittersfakkel over en in 1971 had Val-Meer zijn eerste prinsenbal. Marcel I sprong uit de legendarische korf. Later kwam er ook nog een prinsessenbal en in 1982 sloot De Knapzèk zich aan bij de Federatie Europese Narren.
Elk jaar groeide de carnavalstoet in kwaliteit en kwantiteit en in 1997 trekken meer dan 40 groepen voor de prinsenwagen door de straten van Val-Meer.
B. De rommelmarkt
Sinds enkele jaren organiseert de fanfare midden juli ook een jaarlijkse rommelmarkt . Op enkele jaren tijd is dit uitgegroeid tot een evenement dat heel Meer in feeststemming brengt.
De fanfare bestaat 100 jaar.
Na een succes periode met Raymond De Pauw werd Jo Beckers, van Maastricht, de nieuwe dirigent en op hem rustte de taak de fanfare te begeleiden naar de jubileumfeesten.
In het jubileumjaar 1998 vierde de maatschappij zijn 100 - jarig bestaan met talrijke festiviteiten en de aankoop van een nieuw vaandel.
In 1999 werd een traditie opgezet om een jaarlijks terugkerend galaconcert te houden.
Vanaf 2001 werd het plan opgevat om deel te nemen aan enkele tornooien, zoals het Riemster Muziek Concours. Hier behaalde de fanfare een 1ste prijs met onderscheiding in afdeling uitmuntendheid. In navolging hiervan behaalde De Vrije Burgers op Het Federatief Bondsconcours van Fedekam Limburg op 14 oktober 2001 een 1ste prijs met onderscheiding in de afdeling uitmuntendheid met 87,7% en werd ze provinciaal kampioen in deze afdeling. Hierbij promoveerde de fanfare ook naar de Ere-afdeling.
Op 23 februari 2002 werd te Leuven deelgenomen aan het Nationaal Fedekam kampioenschap met de titel van nationaal kampioen fanfare in de afdeling uitmuntendheid met 87,1%.
In april 2003 volgde er een dirigentenwissel waarbij de heer Frank Boonen de nieuwe leider van de fanfare werd. Reeds een jaar later, in 2004, behaalde de fanfare de provinciale kampioenstitel bij de concours van de provincie Limburg en het Vlamo-concours.
Bij de daaropvolgende deelname aan het nationaal Vlamo-concours kwam de fanfare opnieuw met een 1ste prijs naar huis.
Tussen 2000 en 2006 bestond het bestuur uit:
Voorzitter : Gilbert Nivelle
Ondervoorzitters : Armand Dolhain en José Tummers
Secretaris : Winny Hertogen
Penningmeester : José Bouveroux
Commissarissen : Stéphane Bouveroux, Ronald Lenaerts, Herman Toppets en Edmon Vanroy
In 2007 kregen we een nieuw bestuur voor een periode van 6 jaar :
Voorzitter : Gilbert Nivelle
Ondervoorzitters : Armand Dolhain en Edmon Vanroy
Secretaris : Stéphane Bouveroux
Penningmeester : Rik Tummers
Commissarissen : Ronald Lenaerts, Herman Toppets, Arnold Piette en Emile Beusen
Na 5 jaar verliet Frank Boonen de maatschappij en werd hij vervangen door Rico Stevens. In 2011, na 22 jaren trouwe dienst, werd Gilbert Nivelle opgevolgd door Michel Moureaux.
De "blauw", zoals De Vrije Burgers in de volksmond genoemd worden, opgericht om burgers samen te brengen hebben gedurende meer dan 100 jaar lief en leed gedeeld, maar hun samenhorigheid en werkkracht hebben er voor gezorgd dat de burgers nog lang zullen kunnen genieten van de mooie muziek die De Vrije Burgers regelmatig brengen.
Noten:
1. Val-Meer was in binnen- en buitenland bekend om zijn bekwame schoorsteenbouwers. Over heel Europa, en zelfs tot Congo en India, zworven ze uit om hun lucratieve, maar ook levensgevaarlijke beroep uit te oefenen.
2. Bij het eeuwfeest in 1998 werd het nieuwe vaandel, het derde in de geschiedenis en gemaakt naar kopie van het oorspronkelijke vaandel, ingewijd.
3. De luimige tweespraak 'Naar de Congo' werd gekocht in Gent voor 0.75 bf.
Bronnen:
1. Archief VB: Register der Comptabiliteit.
2. De Bilsenaar.
3. Vallee du Geer.
4. De Postrijder.
5. Het Algemeen Belang.
6. Historische schets van Val-Meer ( J.Jackers ).
7. Foto's VB
Met dank aan Gilbert Nivelle en Jozef Jackers.
16 april 2011