1. Een aankoop in 2019.

In oktober 2019 kochten Arnold en Edith Nivelle-Van den Bosch een winning in de Grotestraat in Val-Meer die bekend staat als “ De winning van Jehan “. Bij een eerste inspectie vond Arnold de slotplaat met markering “1642” en “J” ( in spiegelbeeld ) “Monart” als inscriptie, dit was er echter later aangebracht met koperen strookjes. Waarschijnlijk heeft een J. Monard, 200 jaar later de datum overgenomen van een oude inscriptie. Arnold maakte ook een vergelijking tussen de beschrijving van de woning volgens het kadaster van 1842 en de gevonden bouwsporen uit de 17de eeuw. “ Toen was het woongedeelte aanzienlijk groter, bovendien was het gebouw bijzonder fijn en rijk afgewerkt. Er waren meerdere open haarden aanwezig; bijzonder veel ramen met glas-in-lood vensters en houten luiken. Alle balken op de beneden en bovenverdieping hebben fijne bewerkte balkkoppen”.

Na een 2de inspectie schreef hij : Wat heel interessant is, is om te zien dat het woonhuis in twee fases is gebouwd. Een eerste relatief kleine woning uit ca 1550 ( later omgebouwd tot stalling ) en een aanzienlijke uitbreiding en herindeling 1610 – 1640 ( +/- het huidig woonhuis ). Dit is te zien in het mergelparement, de moerbalken en de dakspanten. We zijn nog steeds op zoek naar de originele ingang van het gebouw. De woning had in de 17de eeuw zeer grote kamers met open haarden op de beneden- en bovenverdieping en was ongeveer 2 keer zo groot als omstreeks 1842. Verder hebben we vastgesteld dat de poortingang aan de straatzijde niet origineel is. Op de kaarten van Villaret en de Marne stond er geen gebouw aan de straatzijde getekend. Heel waarschijnlijk is de poort er pas begin 19de eeuw geplaatst aangezien alle sporen erop wijzen dat de doorgang er oorspronkelijk niet was. Dat verklaart ook de vreemde niveauverschillen op de binnenkoer en de toegang tot het huis ten opzichte van de poort.

    2. Jonker Lenaert van Merssen tot Nyswilre.

De huwelijksvoorwaarde tussen Johan van Merssen en Thoreels werd opgesteld op 24 januari 1560 (1),  in het gezin kwamen zeker 3 kinderen: Lenaert, Arnold en Catherine.

Lenaert huwde tweemaal: een eerste maal met Françoise van Gulpen, weduwe van Jan van Eynatten en daarna met Herberta Huyn van Amstenraets, weduwe van Johan van Wittenhorst, hij overleefde beide vrouwen en bleef kinderloos (2). Sinds 1611 woonde hij in het kasteel van Nijswiller,  Michael van Schaesberg had hem dit verpand in 1611 (3). Hij was eigenaar van de Hof Mamelis en bezat ook eigendommen in Val en omgeving. In 1612 liet hij die door een beëdigde landmeter opmeten. In totaal ging het om 63 bunders, 11 groot-en 15 klein roeden landbouwgronden, een woning met schuur en stallingen inbegrepen. Buiten één gebouw met een schaliedak hadden de anderen een strodak.

    3. Een pachtcontract.

Op 30 juni 1622 stelde notaris Michiel Van Hamont te Maastricht een pachtcontract op tussen Jonker Lenaert van Merssen, eigenaar, en Robijn Woulters, de jonge, en zijn echtgenote Anna Schols, de pachters. Het ging om een huys, schuere, stallinghen, landen en weyden tot Fall ende daer omtrent gelegen met een totale oppervlakte van 63 bunders, 11 groot- en 15 klein roeden.. De pacht had een looptijd van 9 jaar. Voor het huis, schuur, … bedroeg de jaarlijkse pacht 2 mudden rogge en per bunder 10.5 vaten rogge Maastrichtse maat, te leveren door de pachter op eenen solder daert den Heerschappe gelieven sall binnen Maastricht of omgeving.

Daarbij kwamen nog 24 vaten haver en een broet suyckers van ses ponden, een dienst met wagen en paarden voor 2 dagen tot Luik, Maastricht of omgeving, het laten overwinteren van 2 rentbeesten en het plantte van 3 appelbomen per jaar.

Aan een 10-tal organisaties moest hij ook lasten betalen waaronder:

• Den Armen van St Jan tot Luik: 4 mud en 4 vaten spelt

• Het Begijnhof van Tongeren: 5 vaten rogge

• Den Heylighen Gheyst Tongeren: 14 vaten rogge

De landbouwgronden werden niet vergeten: afmetingen moesten gerespecteerd worden, omruilen van gronden was verboden, het bemesten, …..

De pachter stond ook in voor het onderhoud van de strodaken en wanden van de gebouwen.  Voor het schaliedak was de eigenaar verantwoordelijk, maar de pachter stond wel in voor het eten en drinken van de werklieden.

Indien er door regenval, hagenslag of dergelijke een gedeelte van de vruchten zouden beschadigd worden, moest de pachter de eigenaar binnen de 3 dagen op de hoogte stellen waarna een controle volgde die een korting op de jaarpacht tot gevolg kon hebben. Er werd ook een paragraaf besteed aan de overdracht van de landbouwgronden bij het beëindigen van het contract.

Het contract vermeldt ook het volgende: Voor alle welcke voorschreven voorwaerden clausulen puncten ende conditien well t’onderhouden ende naer te coemen mits gaeders voor de goede jaerlijcxe betaelinghe van voorschreven pacht ende t’achteheyt die den pachter voor hen ende in naeme van sijnen vaeder sall bevonden worden bij goede weerkeringhe schuldich ende te cort te sijn van verloepe pachten der voorschreven landen ende goederen heeft de selve pachter met sijnen huijsvrouw voorgeschreven verobligeert ende mits desen overgedraeghe tot behoeft van sijnen voorschreven heerschappe alle zijne goederen erve ende geeynde hebbende ende vercrijgende soe van bestiaellen jaerlijcxe vruchten als anderstints om in cas van eenen gebreeck, soe van jaerlijcxe betaelinghe des voorschreven pachts als eenighe andere voorschreven conditien, t selve daer aen te meughen erhaelen.

    4. Het testament (2).

In Nijswiller dicteerde L. van Merssen zijn testament op 12 mei 1643, hij was ziek en te bed liggende.

Hij wou in Climmen begraven worden in het graf van zijn 2de vrouw naar Kristelijk en Katholieke gewoonte. Aan de armen van Climmen en Vijlen sal gebacken ende gedistribueert worden ses malderen roggen eens om voor syne siele te bidden. Zijn naaste medewerkers werden niet vergeten, ze ontvingen enkele rijkdalers.

Jonker Lennart Christoffel van Merssen, kleinzoon van zijn broer Arnold, ontving vooruit de Hof Mamelis met alle bijhorigheden.  De rest van zijn eigendommen moesten na zijn overlijden verdeeld worden onder:

1. Jonker Lennart Christoffel van Merssen

2. Jonkvrouw Marie van Merssen, dochter van Arnold

3. Jonker Jan Rave(n) tot Amby, die met Catherine van Merssen, zijn zus, gehuwd was. Zij woonden in Amby in het Ravenhof en hadden zeker 3 kinderen:

   • Maria Leonora, geboren circa 1591, huwde voor 1627 met Jonker Jan Schenck van Nydeggen ( + 1632 in Duitsland ) met wie ze 3 kinderen kreeg waaronder Johannes Hendrickus. Leonora overleed op 29 december 1666.

   • Hans Leonardus

   • Johan Franciscus, hij huwde in 1632 met Christina Loon, weduwe van Jonker Fancisco Capelle. Hij woonde te Linnerweerd ( Linne Ndl Limburg ) in het kasteel Ravenburg, ook Ravenhof genaamd. (4 )( bron: www.Janruiten.nl )

Jonker Lenaert van Merssen tot Nyswilre stierf in het kasteel van Nijswiller op 10 juli 1643.