Bij de verkiezing van 29 oktober hadden slechts 4 personen een meerderheid. Hubert Gerards en Evrard Jans werden verkozen in de tweede stemronde op 5 november. In de eerste stemronde hadden we maximum 55 geldige stemmers, in de tweede 51. Slechts twee leden van het gemeentebestuur hadden stemrecht voor de kamer. Hubert Gerards werd de nieuwe 1ste schepen, hij verving Evrard Jans, 66 jaar. We hebben alleen de namen van de verkozenen gevonden, waarschijnlijk waren er ook die te weinig stemmen hadden om verkozen te worden.

15. De schoolstrijd.
Na de onafhankelijkheid van België had het officieel onderwijs een overwegend katholiek karakter.
In 1842 werd in het Belgisch parlement een schoolwet gestemd, waarbij iedere gemeente verplicht werd een lagere school te hebben. De wet voorzag dat de Rooms-katholieke kerk in deze school mocht instaan voor het godsdienstonderricht en de controle daarop. De liberale regering, die in 1878 aan de macht kwam, stemde op 10 juli 1879 een nieuwe wet op het lager onderwijs. De hoofdbepalingen van deze wet waren dat:
- Iedere gemeente één officiële school moest onderhouden.
- De gemeente geen vrije school mocht subsidiëren.
- De onderwijzers in de gemeentescholen een diploma van een rijksnormaalschool moesten bezitten.
- Godsdienstonderricht uitsluitend buiten de lesuren kon gegeven worden en op uitdrukkelijke verzoek van de ouders worden ingericht.
Het was te begrijpen dat de katholieken hier alles behalve opgetogen over waren. De schoolstrijd die hierbij ontstond was voor de katholieken een gevecht voor " de ziel van het kind". De schoolwet kreeg de naam van " ongelukswet ". Katholieke onderwijzers kregen het verbod in de " scholen zonder God " te onderwijzen en de katholieke ouders mochten er hun kinderen niet naar toe zenden. Veel vrije scholen werden opgericht. Bij de verkiezingen van 1884 leden de liberalen een verpletterende nederlaag, de nieuwe katholieke meerderheid herstelde de toestand nagenoeg van 1842.
In Val-Meer werd er ook een vrije school opgericht, die de naam Katholieke School kreeg. De school en de onderwijzerswoning bevonden zich in de Kleinstraat. Henniricus Bouveroux werd de onderwijzer, hij kwam van de gemeenteschool. In 1882 woonde hij met zijn gezin in de onderwijzerswoning in de Kleinstraat. Voor de plaats van onderwijzer in de gemeenteschool waren er 2 kandidaten: Pieter Joseph Sprouten, sinds enkele jaren hulponderwijzer, en Mathieu Philips, onderwijzer te Schaarbeek. Het gemeentebestuur was allesbehalve opgezet met de nieuwe wet van de Liberalen, tijdens de zitting van 21 oktober 1879 werd er zelfs beslist geen onderwijzer voor de gemeenteschool te benoemen daar dit onnodig was voor één of geen leerling. Van de 7 aanwezige leden, 2 afwezig, stemde alleen E. Beusen voor de benoeming van een gemeenteonderwijzer. De hulponderwijzer nam voor 16 november ontslag en op 18 november werd M. Philips dan toch, tegen hun zin, aangenomen als onderwijzer. Ook werd E. Beusen als hulponderwijzer in voorlopig verband aangesteld.
Mathieu Philips nam zijn intrek in de onderwijzerswoning in de Grotestraat. Ondanks dat er slechts 15 leerlingen naar de gemeenteschool gingen was er dus ook een hulponderwijzer.

Over het algemeen was de meerderheid van het gemeentebestuur tegen de gemeenteschool. Alle meisjes, behalve de 4 dochters van E. Beusen, volgden les in de vrije school in Meer die bestuurd werd door de Zusters van Liefde, ook de dochters van de andere bestuursleden. We mogen ook zeggen dat hun zonen naar de katholieke school gingen. In oktober 1880 werd er ook gestemd voor het oprichten van een bewaarschool, dit werd met 5 stemmen tegen 2 weggestemd, de burgemeester had zich onthouden. Een voorstel, in oktober 1881, voor de gemeenteonderwijzers een toelage van 100 BF te bezorgen voor het godsdienstig onderwijs werd ook weggestemd met 5 stemmen tegen 3.

Bij de verkiezingen van 25 oktober 1881 werden twee uittredende leden herkozen, namelijk: Servaas Jans en Arnold Lenaerts. Nicolas Raedts maakte zijn come-back en Lambert Onclin was een nieuwkomer. Daar Arnold Lenaerts de vervanger was van Jan Box had hij, in 1878, slechts een mandaat van 3 jaar gekregen.
We hebben geen informatie gevonden in verband met lijstvorming.

Daar er slechts een 15-tal kinderen naar de gemeenteschool gingen, werd er op 11 mei 1884 een vergadering belegd om naar één onderwijzer te gaan. E. Beusen zou zijn job als hulponderwijzer verliezen, hij was nog steeds in voorlopige dienst en had dus geen recht op wachtgeld.
Drie personen stemden voor: Ph. Keulen, S. Jans en A. Lenaerts
Een persoon stemde tegen: E. Beusen
Drie personen onthielden zich: N.R. Vandenbosch, L. Onclin en N. Raedts
Twee personen waren afwezig: H. Gerards en E. Jans.

Verslag van de vergadering van 27 september 1884.
Vergadering van den gemeenteraad van Fall-Mheer op den 27 september 1884.
Tegenwoordig: N.R. Vandenbosch, burgemeester; H. Gerards, schepen; Ph. Keulen, L. Onclin, S. Jans, leden en H.A. Bouveroux, secretaris.
Gezien dat de schoolwet van 1 juli 1879 op het Lager Onderwijs afgeschaft is; gezien dat de nieuwe schoolwet van 20 sept. 1884 nog niet in voege is kunnen gebracht worden om rede dat ons de noodige onderrichtingen des aangaande nog niet zijn toegekomen; Besluit de raad eenparig: Dat de gemeenteschool te beginnen van 1 october aanstaande tot verder orde zal gesloten blijven.
Slechts 5 bestuursleden waren aanwezig en zij beslisten om de gemeenteschool te sluiten.

Voor de verkiezingen van 19 oktober 1884 bestond de gemeenteraad uit:
- Burgemeester : Nicolas Renier Vandenbosch
- Schepenen: Hubert Gerards en Nicolas Raedts
- Raadsleden: Servaas Jans, Arnold Lenaerts, Lambert Onclin, Emile Beusen, Evrard Jans en Philippe Keulen.
Bij deze verkiezingen waren er 5 leden uittredend waarvan er 3 niet meer terugkeerden: Hubert Gerards ( veearts ), Emile Beusen en Evrard Jans. Evrard was raadslid sinds 1848 en was schepen van 1854 tot 1878. Hij stierf op 29 november 1884.

Van deze verkiezing, die in het teken van de schoolstrijd stond, schreef pastoor Claes het volgende:
- Ingeschreven kiezers : 72
- Afwezig : 2
- Aanwezigen : 70
- Blanco : 1
- Geldige stemmen: 69

Uitslag
Katholieken Pseudo Liberalen
- Hubert Box : 49 - Lambertus Beusen: 21
- Evrard Kerkhofs: 48 - Hendrik Castermans: 17
- Philippus Keulen: 47 - Renier Palmans: 18
- Nicolas Renier Vandenbosch:47 - P. Willem Vandenbosch: 23
- Renier Vandenbosch: 47

De volstrekte meerderheid lag op 35 stemmen en zodoende haalden de katholieken de 5 zetels. Met het huidig kiessysteem zouden de pseudo liberalen er 1 gehaald hebben.

Deze verkiezing was heel erg familiaal gebonden.
- N.R. Vandenbosch was de broer van P.W. Vandenbosch
- N.R. Vandenbosch en Ph. Keulen waren met 2 zussen Palmans gehuwd en waren de schoonbroers van Renier Palmans.
- Renier Vandenbosch was de schoonbroer van Lambertus Beusen.
- P.Keulen was een neef van de vrouw van Hendrik Castermans, ze waren ook buren.
- Everard Kerkhofs broer, Jan, was gehuwd met de zus van R. Vandenbosch en de zoon van P.W. Vandenbosch, Lambertus,was gehuwd met een andere zus.
Volgens de gegevens van pastoor Claes hadden we dus twee partijen. Een katholieke partij die reeds lang aan de macht was en een Pseudo Liberalen partij, in het leven geroepen door de schoolstrijd. We kunnen er dan van uitgaan dat we voor 1884 slechts één partij hadden.

Het gemeentebestuur kwam versterkt uit deze verkiezing en voerde een politiek huzarenstuk op.
Op 25 oktober was er een vergadering belegd om het voorstel van Pieter Vandenbosch, in verband met de vrije school, te bespreken. H. Gerards en E. Jans waren afwezig.
Het voorstel hield in dat de gemeente de vrije school zou aannemen, waarvan P. Vandenbosch bestuurder en H. A. Bouveroux onderwijzer was, onder de volgende voorwaarden:
1. Het gebouw der officiële school zal ter beschikking gesteld worden der aangenomen school
2. Het schoolgeld der behoeftige kinderen zal gebracht worden op 1 BF per hoofd per maand.
3. Een jaarlijkse subsidie van 900 BF zou aan de aangenomen school verleend worden.

Aangezien de laatste 5 jaren bijna alle jongens dezer gemeente les in de vrije school genoten en dat de onderwijzer van de vrije school voor 1879 hoofdonderwijzer was in de gemeenteschool besloot de raad, met 6 stemmen tegen 1, de school onder het bestuur van P. Vandenbosch voorlopig aan te nemen en de vrijlating te vragen der verplichting van de gemeenteschool te behouden. Dit werd gedaan en de goedkeuring werd bekomen op 26 oktober 1885.
Daar de gemeenteschool afgeschaft was, werd de officiële onderwijzer, M. Philips, in beschikbaarheid gesteld; zijn wachtgeld zou vastgesteld worden gelijkvormig de wet.
De beslissing, om de vrije school aan te nemen, werd aan het gemeentehuis aangeplakt zodoende de hoofden der huisgezinnen hun bezwaren of aanmerkingen konden kenbaar maken, dit binnen de 8 dagen.

De negatieve punten, van een schoolopziener die een inspectie had komen uitvoeren, dat de lokalen van de vrije scholen niet voldeden en dat één onderwijzer voor zoveel leerlingen te weinig was, werden door het gemeentebestuur weerlegd met volgende punten:
1. Het lokaal der vrije school voldoet inderdaad niet aan de vereisten der wet maar daarom juist worden de lokalen van de gemeenteschool gebruikt.
2. In de vrije school volgen een 70-tal leerlingen de les, dit aantal wordt vooral tussen november en april gehaald. In verscheidene omliggende gemeenten is er ook slechts één onderwijzer voor 70 à 80 leerlingen, waarom stelt men daar geen twee onderwijzers aan. Komt daar nog bij dat er te Val-Meer ook een vrije meisjesschool is.
3. De gemeente vraagt geen twee scholen maar de aanneming van de vrije jongensschool omdat een overgrote meerderheid van de huisvaders dit verlangen, de verkiezingsuitslagen bevestigen dit.

Veertien huisvaders/ voogden dienden hun bezwaren in tegen de sluiting van de gemeenteschool. Volgende argumenten werden aangehaald:
1. De heer Bouveroux, privaat onderwijzer, kan onmogelijk al zijn zorgen aan zulk een groot aantal kinderen toewijden daar hij bovendien nog verscheidene ambten bekleedt.
2. Degenen die thans de afschaffing van de gemeenteschool vragen hebben hun eigen kinderen gedurende 5 jaar naar scholen der naburige gemeenten gestuurd.
3. De gemeenteonderwijzer heeft zich altijd goed van zijn plichten gekweten, want in de laatste kantonnale wedstrijd hebben drie leerlingen, de eerste 167, de tweede 149 en de derde 138 punten behaald.
De 14 personen die de brief ondertekende waren:
E. Beusen, E. Vanasch, R. Palmans, A. Hery, N. Raedts, H.Beusen, S. Derhaeg, F. Brokken, J. Vanderstraten, E. Berden, A. Piette, R. Toppets, P. Smeets en L. Claes.
E. Beusen, gemeenteraadslid, had de handtekeningen gecontroleerd op echtheid.
Van E. Beusen gingen vier dochters, Margaretha, Elisabeth, Lambertine en Pauline naar de gemeenteschool en van E. Vanasch twee zonen: Pierre en Jan.
De dochters van de andere huisvaders gingen naar de meisjesschool, ook die van E. Vanasch. R. Palmans ondertekende als voogd voor de kinderen van zijn zus Helena.

Het gemeentebestuur reageerde:
1. De heer H. A. Bouveroux, privaatonderwijzer, bekleedt geen ander ambt dan dat van secretaris, sedert 1863, in deze gemeente. In andere gemeenten hebben we dezelfde situatie. Hij was schatbewaarder van het kerkfabriek tot september 1883 en ontvanger van ons Bureel van Weldadigheid tot maart van het lopende jaar.
2. Sommige kinderen gaan naar de scholen van Wonck, Bitsingen of Rukkelingen om het Frans of beter gezegd het Waals te leren. Voor onze dagelijkse betrekkingen hebben we dit nodig. Dit gebeurt echter nadat ze hun communie gedaan hebben en hun moedertaal in onze scholen geleerd hebben. Vice versa komen hier ook kinderen van deze gemeenten het Vlaams leren. Dit gebruik bestaat al 30 jaar. Al de gemeentenaren kunnen getuigen dat geen enkel kind naar een omliggende Vlaamse school gaat of gegaan heeft.
3. Wij prijzen de heer M. Philips met het behaalde resultaat in de laatste wedstrijd. Wij zijn er geenszins verwonderd over daar zijn school bestond uit 15 leerlingen voor twee onderwijzers.
Het gemeentebestuur argumenteerde verder:
Wijders het getal reklamerende huisvaders of voogden is 14. Aan hun hoofd staat Mr. Beusen, gewezen hulponderwijzer in deze gemeente, welke plaats afgeschaft is als overtollig. Hij en de genaamde Eustachius Vanasch, postfacteur van beroep, die beter zoude doen van zijne eigene vrijheid te gebruiken en zich in geen partijtwist te werpen, hebben voor namelijk de gemeente rondgelopen om de handtekeningen te verzamelen en van velen af te bedelen.
Voor de volgende reklamanten:
1. Hubert Beusen
2. Arnold Piette
3. Louis Claes
4. Egidius Berden
Zij het genoeg gezegd, dat Emile Beusen de broeder is van de 1ste, de zwager van de 2de, de halve neef van de 3de en een bloedverwant van de 4de. Eustachius Vanasch is de zwager van A. Hery. Beiden, Beusen en Vanasch, hebben klaarblijkelijk gehandeld uit eigenbelang en afgunst voor den privaatonderwijzer, deze was alhier van in het jaar 1854 tot in het jaar 1875 gemeentehulponderwijzer, in welk jaar hij, na de dood zijns broeder, toenmalige gemeenteonderwijzer, in deszelfs plaats benoemd werd en dezen post bediend heeft tot in het jaar 1879.
Verder is Renier Palmans wel voogd van de kinderen in schoolouderdom, maar de moeder en de stiefvader ( Philippe Keulen ) dezer kinderen leven nog. Deze twee laatsten verzetten zich tegen het recht dat Palmans zich boven hen aanmatigt.
De reklamanten tweemaal verzocht zijnde hun handtekeningen te komen erkennen, hebben slechts aan dit verzoek beantwoord. De volgende: . E. Beusen, R. Palmans, S. Derhaeg, F. Brokken, J. Vanderstraten, A. Piette en P. Smeets. E. Vanasch was niet tegenwoordig uithoofde van ziekte. De overigen zijn niet verschenen hetgeen laat vermoeden dat hunne aanvraag niet volstrekt gemeend is. R. Toppets, hoofd des huisgezins, kon niet tekenen. Zijn dochter heeft voor hem getekend. Dit houden wij voor onregelmatig.
Alles ingezien, beweegredenen en reklamanten, oordelen wij niet dat zij waarde bezitten en wij voegen erbij dat zulks het gevoelen is van de overgroote meerderheid der gemeentenaren.
Op gemaakt op 16 december 1884 en ondertekend door:
- Burgemeester N. R. Vandenbosch
- L. Onclin, A. Lenaerts, S. Jans en Ph. Keulen
Hierbij eindigde de schoolstrijd in Val-Meer.

Er was ook een familieband tussen sommige bestuursleden en H. A. Bouveroux.
H. A. Bouveroux was getrouwd met Marie Anna Monard.
Philippe Keulen was een neef van H. A. Bouveroux, moeder van Philippe was Marie Margerite Bouveroux.
Servaas Jans eerste vrouw was Cornelia Philomena Bouveroux, een nicht van H. A. Bouveroux.
De zus van N.R. Vandenbosch , Marie Catherina, was getrouwd met Theodoor Monard, schoonbroer van H. A. Bouveroux.
Alleen Arnold Lenaerts had geen bindingen. De laatste maanden had Evrard Jans geen vergadering meer bijgewoond, maar hij had waarschijnlijk ook voor H. A. Bouveroux gekozen, hij was een neef en zijn dochter, Cornelia, was getrouwd met de schoonbroer van Hennericus: Jean Monard.
Of dit meegespeeld heeft om de gemeenteschool te sluiten en de vrije school aan te nemen weten we niet, het kan ook uit katholieke overtuiging zijn geweest.

Op 24 januari 1885 werd Lambert Onclin, 38 jaar, burgemeester benoemd. R.N. Vandenbosch werd gewoon raadslid. Lambert Onclin was de kleinzoon van Lambert Vandenbosch. Zijn moeder, Marie Joanne, was de zus van N.R. Vandenbosch. Het burgemeesterschap bleef in de familie. Nicolas Renier Vandenbosch was gedurende 33 jaar burgemeester, niemand had hem dit voorgedaan en niemand zou hem dit nadoen.

16. De Vrije Meisjesschool
De Zusters van Liefde hadden in Meer een meisjesschool opgericht in 1855, ze hadden aan de lagere meisjesschool ook een bewaarschool gehecht waarin zij de kleine jongens en meisjes onderwezen tot de ouderdom van 7 à 8 jaar. Waarschijnlijk was dit de reden van een meerderheid in het gemeentebestuur om het oprichten van een bewaarschool onder gemeenteverantwoordelijk weg te stemmen in 1880.

Ieder gemeente was verplicht een gemeenteschool te hebben voor jongens en meisjes. Ieder jaar werd er ook een lijst opgemaakt van het getal kosteloze leerlingen van beide geslachten, de gemeente en het armbestuur kwamen tussen in de kosten. Voor het schooljaar 1875 - 76 was dit getal bepaald voor de jongens op 46 en de meisjes op 34.
Deze kinderen hadden dus recht op gratis onderwijs in de gemeenteschool.
Het armbestuur droeg bij in de kosten voor 400 BF.
Daar de onderwijzers betaald werden volgens het schoolgaan van de leerlingen, stelde men het schoolgeld op 80 centiemen per hoofd per maand en 20 centiemen voor de schoolbehoeften.

Op 2 februari 1885 hield het gemeentebestuur een beraadslaging aangaande de scholen.
Er was de vrije school die toegankelijk was voor de beide geslachten en die men wilde aannemen ( goedkeuring 26 oktober ).
Er bestond ook een privé-school voor meisjes die bestuurd werd door de Zusters van Liefde. Ze hadden ook een bewaarschool voor jongens en meisjes tot 7 à 8 jaar. Bijna alle kinderen van deze ouderdom volgden de bewaarschool. De meisjesschool werd niet aangenomen en was dus ook niet ten laste van de gemeente, provincie,….

Voor het schooljaar 1886 - 87 was het aantal kinderen dat recht had op kosteloos onderwijs gestegen tot 70 jongens en 64 meisjes.
Het armbestuur kwam nog steeds voor 400 BF tussen voor kosten. De kinderen hadden recht op kosteloos onderwijs, maar alleen in de aangenomen school en niet in de meisjesschool. De gemeente kwam niet tussen in de kosten in de meisjesschool.
Maar Eerwaarde Zuster Deckers, geboren te Tongeren in 1856 en aldaar gediplomeerd op 25 juli 1876 in de Normaalschool van onderwijzeressen, onderwijzeres in de meisjesschool deed echter een aanvraag bij het gemeentebestuur om haar school ook aan te nemen. De Congregatie kon niet meer alleen blijven instaan voor het kosteloos onderwijs van 90 tot 100 leerlingen.
Het gemeentebestuur zat met een probleem daar ze dit niet alleen kon financieren, de geldelijke toestand was te bekrompen en niet vergeten, het wachtgeld van M. Philips. Indien de vrije meisjesschool van de Zusters niet bestond of indien de zusters, bij gebrek aan middelen, de school zouden moeten sluiten dan was de gemeente verplicht om haar taak te vervullen en voor de nodige accommodatie en onderwijs te zorgen. Feitelijk had ze geen keus. Ze zouden hiervoor subsidie aan de staat en provincie vragen en bij een positief antwoord de meisjesschool ook aannemen. Dit was eind 1888.

De meisjesschool werd aangenomen, ook voorlopig zoals de jongensschool. In 1895 werden de jongensschool en meisjesschool opnieuw aangenomen voor de periode van 1 januari 1896 tot 1 januari 1906. De huishoudschool bestuurd door mejuffrouw Ester Deckers ( zuster Deckers ) werd ook aangenomen voor dezelfde periode.

In de jaren 1890 zat, voor de meisjesschool, in de gemeentelijke begroting een bedrag van:
- Traktement van de onderwijzeres :1200 BF
- Vergoeding voor schoolbehoeften : 150 BF
- Onderhoud van het lokaal : 100 BF
- Verwarming : 50 BF
- Totaal : 1500 BF

17. De laatste twee cijnsverkiezingen
De gemeenteraadsverkiezingen van 16 oktober 1887 en van 19 oktober 1890 brachten slechts één wijziging.
Nicolas Raedts overleed op 17 maart 1889 en werd als schepen vervangen door Servaas Jans die bij de stemming 6 raadsleden achter zich kreeg; Philippe Keulen kreeg er 2. Als raadslid werd Nicolas vervangen door Pieter Pirard.

Het gemeentebestuur met een gemiddelde leeftijd van 55 jaar, allemaal landbouwers behalve A. Lenaerts die schoenmaker was, bestond, op 9 januari 1891, uit:
- Burgemeester: Lambert Onclin
- Schepenen: Renier Vandenbosch en Servaas Jans
- Raadsleden: Nicolas Renier Vandenbosch, Everard Kerkhofs, Hubert Box, Philippus Keulen, Arnold Lenaerts en Pieter Pirard.

18. De Boerengilde
In 1890 mochten de Val-Merenaren hun nieuwe pastoor, Willem Aerts, verwelkomen. Hij was geboren te Maaseik op 24 maart 1855 en dus 35 jaar bij zijn aanstelling. Hij was een zeer gedreven man en zou niet alleen voor het geestelijk welzijn van zijn parochianen zorgen maar ook voor hun stoffelijk welzijn.

Pastoor Aerts startte met het stichten van de Boerengilde. In Het Algemeen Dagblad van 21 mei 1892 vonden we terug: Thans, komt ons uit Fall-Mheer en Genoels-Elderen het nieuws toe dat men ook daar edelmoedig aan het werk is om er evenals in onze Kempen de boerengilde op te richten.

Op woensdag 29 juni 1892 werd de eerste vergadering belegd. Een verslag werd gepubliceerd op 2 juli 1892 in Het Algemeen Dagblad ( HBvL ).
Ze lachen toch zoo gul tusschen het groen de witte huisjes, krakende van properheid, van het witte Fall-Mheer. 't Is een strijd om het witste om het reinste in hunne dubbele lange rij met de blinkende witte winnigen. En allen moeten toch nog onderdoen voor dat lieve witte klooster, dat coquetteert met zijne zwierige gothieke venstertjes en dit op zijne beurt ook weer voor de reine kerk, zoo proper van buiten, zoo blinkend van binnen, die het nog wat deftiger heeft gevonden, zich in hare blanke mergelblokken ietwat op zich romaansch te doen optooien.
Daar was er woensdag, op St. Pieters dag, eene schoone vergadering in het groot lokaal der school.
Al volk!
Wij zagen er vrienden van Sichen en Sussen, van Genoels en van s' Heeren-Elderen, van Millen en Herderen - van heel den omtrek.
In hun midden vonden wij den Z. eerw. Heer Deken van Vlijtingen, den eerw. heer directeur van het klooster, den eerw. Heeren pastoors, van Fall-Mheer, van Millen, van Herderen, van Genoels-Elderen, van Membruggen enz.., de heeren provinciale raadsleden Dr Verjans en Fraikin, M burgemeester Onclin, zijn schepen en de andere gemeenteraadsleden.
Belangrijk immers zou deze vergadering zijn.
Er was toch kwestie, van de eerste boerengilde, op te richten in het arrondissement Tongeren. Een schoon voorbeeld voorwaar in 't Fall-Mheer gegeven, en dat zeker dadelijk nagevolgd zal hebben. Schoone redevoeringen werden er uitgesproken. Wij betreuren het ze niet in hun geheel, maar slechts een oppervlakkig gedacht er van te kunnen geven.
M. Dr. Verjans opende de vergadering, met een dank aan het zoo talrijk publiek, legde het doen der vergadering bloot en gaf vervolgens het woord aan M. kapelaan Theunissen van Peer.
E.H.Theunissen, kapelaan van Peer. Hij bevindt zich met genoegen bij dit deftig boerenvolk. Het was voor hen, Kempenaren, een plicht van dankbaarheid, dien oproep te beantwoorden om te komen het woord voeren tot hen die de beproefde Kempenaren verleden jaar, zoo edelmoedig hadden bijgestaan. De boerenbond heeft een dubbel doel: het geestelijk en stoffelijk welzijn der landbouwers. De boer heeft niet in de maatschappij de plaats waar hij recht op heeft. Het redmiddel ligt in eene christelijke samenwerking. Overal blijkt het dat de macht in de samenwerking is. De landbouwnijverheid is de eerste, de noodzakelijkste der nijverheden. Langmoedig wachtte de boer op betere dagen, en men laat hem wachten. Alle gunsten gaan gedurig naar de steden en men laat den boer maar dorschen. Welnu, dat is de ondankbaarheid dat. De toestand moet veranderen en hij kan veranderen indien de boeren willen samenwerken.
Wanneer gij 50000 in getal zult zijn, allen trekkende aan dezelfde lijn, zal uwe macht groot wezen. Uwe volksvertegenwoordigers zijn deftige werkers; wanneer zij zullen kunnen zeggen: zie eens al duizenden achter ons staan die zullen willen, krachtig willen, dan zal hun woord in de Kamer veel meer gezag hebben.
Uwe samenwerking moet eerst en vooral christelijk zijn. Met Gods hulp zullen wij zeker lukken. Wij zullen lukken, zoowel als de boeren in Duitschland. Zoowel als daar, zal men weldra hier weer fier wezen van boer te zijn. Daar, gelijk wij hier zullen doen, heeft men de vrije verzekeringen ingericht en het landbouwkrediet. Men heeft de grondbelasten verminderd.
Dat kunnen wij ook.
In eene boerengilde kan men te zamen het scheikundig mest koopen, met zekerheid van zuiverheid, met vermindering van prijs en vrachtkosten. De Boerengilde bewerkt ook den vrede in de parochiën, door de peismakers die de geschillen in der minne effenen, of ze doen effenen voor het boerenscheidsgerecht dat te Leuven kosteloos voor hen zetelt. Men zal natuurlijk, gelijk alle goed werk, ook dit werk beknibbelen. 't Is pastoorswerk, zal men nu ook weer zeggen; gij zult laten zeggen. Men zal ook spreken van politiek. Er is hier geene kwestie van geene andere politiek,dan die van uw aller welzijn. En die mag er zijn.
Het werk der Boerenbond, is nog een werk tegen socialisten. Gij staat onder het vaandel der orde, onder dat vaandel zult gij strijden en 't doen zegepralen, op het heir der wanorde. ( Toejuichingen)

E.H. Leyssen directeur van 't collegie te Peer. De landbouwnijverheid bezigt in België eens zooveel armen dan alle andere nijverheden te zamen.
En nochtans zijn alle gunsten voor deze laatsten. In Henegouwen maakt men voor deze weer een kanaal dat 32 millioen zal kosten. Het katholiek bestuur heeft veel voor ons gedaan, ja: maar het kon niet genoeg voor ons doen. Wij moeten ons zelven helpen, met de hulp van God. In de Kempen zijn reeds 20 boerengilden, opgericht. Twintig in 2 jaren tijd, en die bloeien! Wij hebben immers onzen regeltucht en onze bekwame veldheeren, waartusschen den vermaarden strijder voor de boeren M. Helleputte. De grondkeure van den Bond is die der Duitsche Bauervereinen. In elke parochie is eene vereeniging der boeren, de boerengilde.
De vereeniging van al de boerengilden eener streek is de boerenbond. Daar zetelt de Bondsraad waar elke gilde hare afgevaardigden heeft. Het doel is zedelijk en stoffelijk. Het stoffelijk doel wordt verkregen door eene gemeenzame spaarkas, leenbank, veeverzekering, melkerij, enz…; door het gemeenzaam aankopen van kunstmest en veevoeder. De boerengilde is geen winkel. Zij houdt geen magazijn. De winkeliers doen bij ons allen in de gilde mede. De gilde levert slechts aan de leden, en niets anders dan veevoeder, scheikundige meststoffen en zaaigraan. Het bedrog in scheikundig mest is bij ons onmogelijk. De bijdragen zijn gering: Een frank bij de intrede als lid en verder 1 frank per jaar, waarvoor men nog bekomt het jaarlijks landbouwblad " De Boer ".
Dit alles zal u in een gedrukt reglement later verder worden uitgelegd. Gij boeren van Fall-Mheer en omtrek, gij zult, ik ben er zeker van, dappere strijders zijn en het leger van den boerenbond en het boerenvaandel hoog houden. ( Toejuichingen )
M. Cielen van Lille-St-Hubert, provinciaal raadslid van Achel. Hij dankt voor het getal der toehoorders en voor de aandacht. De veewaarde in België is van 700 millioen. Eene verzekering van eene waarde zoo groot is zeker eene gewenschte zaak. Hij verklaart zich voor de vrije veeverzekering en tegen de verplichte veeverzekering. De onrechtvaardigheid is altijd groot in deze laatste. Overal heerschen niet dezelfde ziekten. Op vele plaatsen zal men verplicht zijn te betalen voor ziekten die er niet bestaan. Waarom verplicht men u dan ook niet van uwe huizen te verzekeren en uw leven? Dat is toch wat meer waard dan dat van uwen os. Wij willen van geen dwang, en men antwoord: alles is toch dwang; het leger en alle belastingen. Hier maakt men zich echter van onzen eigendom meester. Men zegt ons, gij kunt uwe eigene zaken niet doen, wij zullen ze in uwe plaats doen. In de provincie Luik, zegt men, bestaat de dwangverzekering en werkt er goed sedert een jaar. Men verzekert daar slechts 2 zeldzame ziekten voor de paarden. Op de 29000 verzekerde paarden moest men er slechts voor 15 vergoeden. Voor de schapen heeft men niets moeten uitbetalen, alles ingetrokken. Dus hebben de paarden en schapen voor de koeien en de varkens moeten betalen. De arrondissementen van Borgworm en Hoei trokken bijna alles op, die van Verviers en Luik konden betalen. Men kan zijne stallen bevrijden tegen zekere ziekten, tegen de kalfziekte bijvoorbeeld. Dus moet degene die dit goed doet, alweer betalen voor die het slecht doet. In Noord-Brabant is er bijna geen dorp of het heeft zijne vrije veeverzekering. Er zijn er zelfs die reeds 50 jaren bestaan. Verzekeren door de provincie of den staat kost geld altoos meer en meer geld. De vrije verzekering kost niets.
In Lille-St-Hubert werkt onze vrije veeverzekering heel eenvoudig. Wanneer een beest sterft dan wordt de vergoeding in verhouding van de waarde der stallen, betaald door al de andere verzekerden.
Spreker drukt den wensch uit weldra de Boerengilde te Fall-Mheer tot stand te zien en de vrije veeverzekering aan het werk.

E.H. Kapelaan Onclin.
Hij brengt hulde aan de vorige sprekers en bedankt hen in het belang van zijn geboortedorp hier naar toe te zijn gekomen. De boer zegt hij, moet gelukkig worden en fier over zijnen staat. Gij moet houden aan uwen geboortegrond, houden aan de kerk die den mensch van de slavernij heeft verlost.
Over een maand, Mgr Rutten sprekende over den landbouw, zegde ons: in het belang uwer dorpen moest er overal eene melkerij tot stand komen. Hij had de zaak in Geystingen werkzaam gemaakt en hij wist wat er van was. Spreker doet al de voordelen uitschijnen eener melkerij; beter boter een veel duurder boter, meer boter en minder werk. De meerdere winst per jaar op eene goede koe, wordt geschat door een kenner op 162 frank. Een toestel kost wel duizend frank, ja maar dat betaalt gij nog niet eens. Iedereen betaalt een cent of zoo wat per liter van de meerdere winst die hij maakt en op korten tijd is het toestel het uwe. Spreker handelt ook nog over de brandverzekering en het landbouw-krediet.
Daarna doet hij het nut uitschijnen eener gilde, in zake van suikerbeeten. De boeren klagen thans dat zij hier erg bedrogen worden. Bij gezamentlijke werking is alle bedrog onmogelijk. Allen dus de hand aan 't werk en 't zal wel gaan.
De uitgever van het " Algemeen Belang " werd verzocht om ok nog een woord daarbij te voegen. Hij deed het. Van wat hij echter zegde was het ons , om goede redenen onmogelijk notas te nemen.
Om te eindigen maande hij allen aan zich te scharen rond hunnen herder, die voor hun aller welzijn, dit schoone werk in zijne parochie wilde oprichten, allen, dadelijk zich bij hem te doen inschrijven in de Boerengilde.
Zijne gedachte moest nog al veel bijval vinden, volgens de toejuichingen die het onderstreepten.
De E.H. pastoor Aerts bedankte daarna hartelijk de sprekers, den eerw. Deken, de eerw. HH pastoors, de provinciale raadsleden, de H Burgemeester en al de tegenwoordigen.
Men sloot deze indrukwekkende vergadering met een daverenden vlaamsche Leeuw. Dadelijk daarna schreven er zich een groot aantal in als leden der Boerengilde van Fall-Mheer.

Val-Meer had een Boerengilde en eind juli telde deze reeds 70 leden.
Op zondag, 12 maart 1893 in de namiddag, werd in de Jongensschool een voordracht gegeven, vooral voor de boerinnen, over machinale zuivel bereiding. De voordrachtgeefster legde het nut van een melkerij inrichting uit en ze bewees door praktische proeven hoe voordelig dit nieuwe stelsel voor de landbouw was. Iedereen was onder de indruk van die puike boter en voortreffelijke kaas. De voordrachten werden 's maandags en 's dinsdags herhaald en werden talrijk en met veel aandacht gevolgd. Het was duidelijk dat het nieuwe systeem ver boven de oude slenter te verkiezen was en men hoopte dat er eerstdaags een samenwerkende melkerij inrichting tot stand zou komen. Maria Agnes Beusen werd naar de melkerijschool in Wevelgem gestuurd om de nodige kennis te vergaren.
Val-Meer had ook een melkerij.
Maria Agnes Beusen was de dochter van Jan Joseph Beusen, koster, en Cornelia Philomena Kerkhofs. Zij huwde later met Hendrik Monard.

Midden 1896 telde de Boerengilde reeds bij de 100 leden, er was een melkerij en veeverzekering. Men had ook een ziftmolen aangekocht voor 150 frank. De veeverzekering had een moeilijk start gekend maar die toch te boven gekomen, 35 leden hadden nu 130 beesten ingeschreven. Er waren 7 ongelukken geweest en de verzekering had alle schadevergoedingen uitbetaald, telkens 2/3 der waarde van het dier. Het bedelen der mensen die hun koe verloren hadden was alzo voorgoed voorbij. In juni van dat jaar was het opgehaald kapitaal voor de melkerij inrichting afbetaald en was het materiaal eigendom van de Boerengilde. Het laatste jaar had men 20000 frank uitbetaald aan de deelnemers. Voor het einde van 1896 had men ook een stoom graanmolen aangekocht waar de Gildebroeders tegen de prijs van 0,60 frank per 100 kg hun graan konden doen malen.

De boerengilde draaide goed; de aankopen van meststoffen, zaadgoed, enz… waren gebundeld en de samenwerkende melkerij was een duidelijk vooruitgang. Deze melkerij was het mikpunt van aanvallen van sommige briefwisselaars. Een tegenartikel, van 9 april 1894, hierover: Zij (de briefwisselaars) gelijken veeleer aan die opgeblazene kikvorschen of aan die keffertjes van honden, die van verre blaffen, maar zich niet van dicht bij laten zien of aanpakken. Liegen en bedriegen is gemakkelijk; maar dat is ook het laatste en klaarste bewijs eener erbarmelijke onmacht en afgunst. Nooit zult gij er in gelukken het betrouwen te ontnemen, gegeven door de gildebroeders aan hunnen Eerw. Herder, stichter der melkerij en aan zijne onvermoeibare en onbaatzuchtige medehelpers.

Het succes van de Boerengilde had afgunst opgewekt en op de pastoor, drijvende kracht achter de Boerengilde, kwam vanuit een bepaalde hoek kritiek. De Gildebroeders bleven echter als één man hun vertrouwen in de pastoor behouden. Het gemeentebestuur, bijna uitsluitend landbouwers, had de pastoor volledig moeten steunen maar dit was niet het geval geweest, integendeel, ze hadden, zeker een groot gedeelte, hem tegengewerkt. Had pastoor Aerts een minachting voor de burgemeester gehad of had hij aan de macht van de burgemeester geknaagd en was dit niet in goede aarde gevallen? In ieder geval konden pastoor Aerts en burgemeester L. Onclin moeilijk overweg met elkaar en ieder had zijn achterban natuurlijk. Het gevolg van dit geschil was dat er in Val-Meer twee partijen aan de oppervlakte kwamen, misschien broeide dit reeds van voor de komst van pastoor Aerts, die elkaar meer dan 70 jaar op politiek vlak zouden bekampen.
Enerzijds vormde zich een partij met als ruggengraat een groot gedeelte van het gemeentebestuur, waarin sommige families reeds lang vertegenwoordigd waren, en die Belgische en Liberale ideeën zouden nastreven.
Anderzijds vormde zich een partij waar de Boerengilde, gesteund door het zangkoor, de ruggengraat vormde en die Vlaamse en Katholieke ideeën hoog in het vaandel droeg. Beide partijen stichtten daarbij hun muziekvereniging.

In de Bilsenaar van 13 juli 1893 vonden we volgende tekst: Men wil een muziekmaatschappij oprichten om alle politieke verdeeldheid tusschen boeren en metsers te dooven. Lag daar de basis van de twee partijen of was het toch de vete tussen de burgemeester en de pastoor die de oorzaak was?

Twee artikels in De Bilzenaar gaven de volgende mededeling:
19 december 1896: Na de zieledienst voor Mej Helena Stassen was er een vechtpartij ten herberge van Peter Vandenbosch. De genaamde Pol Beusen werd gewond met een metselaarsijzer; zijn tegenstrever werd wreed verwond aan het been bij middel van een poignard. Zolang de partijgeest te Fall-Mheer heerst zullen er de zaken nooit goed afloopen en zal er nog veel geld naar het gerecht verhuisd worden.
18 december 1897: Wie zal Fall-Mheer van die geesel verlossen? Men kan zich geen gedacht vormen van de partijhaat welke hier heerscht en iedereen schijnt slechts bekommerd om zijn evennaaste spijt of schade aan te doen en in processen te helpen.
Verschillende dorpsgenooten worden op het vredegerecht verhoord.

19. Een nieuw kiesstelsel
Op de gemeenteraad van 24 januari 1892 gaf H.A. Bouveroux het bestuur van de aangenomen Jongensschool door aan zijn zoon, Paul Evrard Bouveroux. Hennericus was ontslagnemend en Paul voldeed aan de voorwaarden, hij had reeds les gegeven te Tongerloo.
Op 7 oktober 1893 had de burgemeester het ontslag ontvangen van H.A. Bouveroux als secretaris. Op 14 oktober werd er met eenparigheid de opvolger gekozen, Evrard Gerard Bouveroux, zoon van Hennericus, enige kandidaat voor de betrekking.

In 1893 had men het cijnskiesstelsel afgeschaft en vervangen door een algemene meervoudige stemplicht. Alle mannen ouder dan 25 jaar hadden minimum één stem. Naargelang men een hoger diploma had, eigendommen bezat of belastingen betaalde kreeg men stemmen bij; dit kon gaan tot 4. De verkiezingen zouden om de 4 jaar gehouden worden maar zoals voorheen werd slechts een gedeelte van de raad vervangen. De verkozenen kregen een termijn van 8 jaar. Op 12 september 1895 werd dan de kieswet aangepast. Deze was op gemeentelijk vlak opmerkelijk omdat voor het eerst een beperkte vorm van proportionele zetelverdeling werd ingevoerd. De proportionaliteit werd spijtig genoeg alleen toegepast op de zetels die niet werden toegewezen bij gebrek aan onvoldoende kandidaten die een volstrekte meerderheid van de stemmen hadden behaald. Deze nieuwe regel vermeed een tijdrovende tweede stemronde (ballotage). Sinds de invoering van de voorgedrukte stembrief en de uitbreiding van het stemrecht werd de tweede stemronde, die meestal een week later plaats vond, steeds meer als een te kostelijke en omslachtige procedure ervaren.

Na die verkiezingen van 17 november 1895 zaten volgende personen in de gemeenteraad:
- Lambert Onclin, burgemeester
- Renier Vandenbosch, schepen
- Servaas Jans, schepen
- Hubert Box
- Arnold Lenaerts
- Philippe Keulen
- Pieter Nivelle ( Broer van de "Oude Gijs" en toekomstig schoonvader van Louis Kerkhofs )
- Pieter Jacobus Vandenbosch - Cajot ( Jongste zoon van Lambert )
- Sylvester Monard ( Kleinzoon van Lambert Vandenbosch via zijn moeder )

Op de zitting van 16-12-1895 werd het volgende opgetekend. Er wordt bestatigd dat de Heer Beusen Lambert en Vandenbosch Renier niet te zamen als raadslid kunnen zetelen, gelijkvormig art 70 der wet van 12 september 1895, daar zij in de tweeden graad verwant staan, en dat degene die het grootste getal stemmen bekomen heeft alleen tot den eed mag toegelaten worden. Daar Vandenbosch Renier bij volstrekte meerderheid is gekozen ( 205 stemmen ) en de Heer Beusen Lambert slechts bij toepassing der evenredige vertegenwoordiging ( 177 stemmen) wordt de Heer Vandenbosch Renier alleen tot het afleggen van den eed toegelaten. Het vervangend raadslid werd Sylvester Monard die ook 177 stemmen bekomen had.
Voor de verkiezing van de twee schepenen was er een volstrekte eensgezindheid onder de raadsleden.

De verkiezingslijsten van 1895 hebben we niet teruggevonden, ze hadden ons kunnen vertellen of we reeds met twee partijen te maken hadden. Daar Lambert Beusen met evenredigheid der stemmen verkozen was, laat vermoeden dat hij op een andere lijst stond dan Renier Vandenbosch maar op welke lijst stond Sylvester Monard dan? Pastoor Aerts liet zich later ontvallen dat hij zich niet gemengd had met de bezigheden van het gemeentebestuur maar dat hij een vertegenwoordiger van de Boerengilde in het gemeentebestuur aanprees. Deze persoon was waarschijnlijk Arnold Lenaerts, deken van de Boerengilde van Val-Meer.

Op 22 augustus 1896 vermeldde de Bilzenaar:
- Vergadering op het gemeentehuis voor de stichting van een muziekvereniging.
- Ondanks ernstige hinderpalen komt er een fanfarenmaatschappij dank zij het gemeentebestuur.
8 september 1896 werd de oprichtingsdatum van De Vrije Burgers. Pieter Nivelle, raadslid, werd de eerste voorzitter, E.Bouveroux, gemeentesecretaris, de eerste secretaris en Jérôme Leben, de eerste schatbewaarder. Hun eerste uitstap volbracht de vereniging op maandag van St-Antonius kermis in januari 1897 en hun eerste festival vond plaats op zondag 18 juli 1897. Meer informatie zie dossier: De Vrije Burgers.

Een artikel dat op zaterdag 12 september 1896 verscheen, duidelijk van de kant van de Boerengilde.
Zij alleen die de hand eens priester uit allen maatschappijen vooruitgang zouden willen zien verdwijnen, trachten dezes bloei te beletten. Op eene vergadering, onlangs ten dien einde gehouden, wierd er besloten eene fanfare op te richten. Geld uit de beurs der jongens kloppen dat kan men; hun veel beloften doen nog al beter; maar iets voordeeligers, iets duurzaams, iets nuttigs oprichten dat niet; tegenwerken in alles, dwarsdrijven dat is hunne kunst, hunne eigenaardigheid.

De schrijver insinueerde dat er een vergadering, volgens De Bilzenaar in het gemeentehuis, belegd was met als doel pastoor Aerts en dus ook de Boerengilde dwars te zitten en dat daaruit de stichting van een muziekvereniging kwam. Hij gaf daarbij ook kritiek op die oprichting.

Op 13 november 1898 werd het patronaat ingehuldigd en werd ook het vaandel van het zangkoor, St-Cecila, gewijd. Gedurende de nacht van 13 op 14 november werd dit vaandel gestolen en werden de resten van het verbrande vaandel op de Kolenweg teruggevonden. ( zie dossier: het verbrande vaandel ).
Dankzij de inzet van Mr Theelen, die een geldinzamelactie organiseerde vanuit Het Algemeen Belang, werden de fondsen verzameld om een nieuw vaandel te kopen.
De lijsten van de milde gevers werden afgedrukt en buiten Arnold Lenaerts was er niemand van het gemeentebestuur die op naam een bijdrage deed. De kopmannen van De Vrije Burgers deden dit evenmin.

Op 21 juli 1899 trok pastoor Aerts naar Brussel om zijn decoratie in ontvangst te nemen die hij had verdiend voor zijn diensten bewezen aan de landbouw ( zie dossier: pastoor Aerts gedecoreerd ).
Tijdens de huldigingen, in het patronaat, die erop volgden, werd er duidelijk taal gesproken door Arnold Lenaerts, deken van de Boerengilde en raadslid, en Laurent Huls, voorzitter van de Boerengilde. Het gemeentebestuur had hun tegengewerkt.
Tijdens de huldigingen schitterde het gemeentebestuur door hun afwezigheid.

Op 19 oktober 1899 vonden er deeltijdse verkiezingen plaats. We kregen 2 lijsten:
- lijst 1 had een Boerengilde/ St-Cecilia basis
- lijst 2 had een gemeentebestuur / De Vrije Burgers basis .
Daar Hubert Box in 1899 overleden was, moesten er 4 + 1 raadsleden verkozen worden.
De Postrijder vermeldde op 19 oktober 1899:
1e Reeks : Uitgaande leden gekozen met volstrekte meerderheid:

Lijst 1
- Hermans Philip, 194
- Onclin Leonard, 193
- Palmans Hendrik, 197
- Savenay Willem, 193

Lijst 2
- Jans Servaas, 209
- Nivelle Pieter, 210
- Onclin Lambert, 210
- Vandenbosch- Cajot, 218

2e Reeks
- Pirard Pieter, 193 Vandenbosch- Box, 209
Deze laatste insgelijks met volstrekte meerderheid.
De 2e reeks was voor de vervanging van Hubert Box.
Van lijst 1 had alleen Hendrik Palmans geen gift gedaan voor het nieuwe vaandel.
Lijst 1 was een katholieke partij terwijl lijst 2 de originele katholieke partij ( zie verkiezingen1884 ) was. We merken op dat het verschil tussen de partijen gering is. Enkele personen met 4 stemmen zouden een andere uitslag kunnen geven.

Alle personen van lijst 2 waren verkozen, zij hadden meer dan 50% van de stemmen. Petrus Jacobus Vandenbosch ( x Elisabeth Box ) werd een nieuw lid. Hij was een kleinzoon van Lambert Vandenbosch. We hadden dus 3 kleinzonen en één zoon van Lambert Vandenbosch in het gemeentebestuur. Servaas Jans werd met algemene eensgezindheid herkozen als schepen.

Een artikel in Het Algemeen Dagblad van 13 januari 1900 leert ons dat er ook via de dagbladen strijd werd geleverd.
H. Van Fall-Mheer, heeft weer eens zijn venijn, aan de Eendracht, den aanrander der priesters, toevertrouwd.
H. doet ons zeggen dat wij den eerbiedwaardigen oud-pastoor Moors van Fall-Mheer, dien wij noch noemden noch bedoelden, beleedigd hebben.
Luister H. ; door dien zachtmoedigen grijzaard hier in uw vregelenden pennetwist te mengen, toont gij u onbeschaamd en ondankbaar.
Van achter den hoek waar gij veilig zit uit te loeren, anderen ophitsen, dat kan voorzichtig zijn, maar 't is niet mooi; indien gij wezenlijk waarheid zoekt, teeken dan hetgeen gij schrijft.
Sedert jaren hebt gij in de "Eendracht, " en waar men u niet kende, uwen herder huichelend gehekeld en gelasterd; sinds enkele weken slechts verdedigen wij hem tegen u, en nu wilt gij ons bijten, na ons persoonlijk zeemzoete woorden te hebben toegesproken. Dat pakt niet H. Wij zijn verzekerd tegen razernij. Wie de eer van Fall-Mheer te kort gedaan? Vraag dat aan de vaandeldieven, vraag dat aan hem dien naar uwen pastoor schoot, vraag dat aan den Champagne van Thonnar. Maar niet aan ons.

Na de verkiezingen van 18 oktober 1903 bestond de gemeenteraad uit dezelfde personen behalve A.Lenaerts was vervangen door E.Palmans. Arnold Lenaerts, deken van de Boerengilde, zat natuurlijk in het kamp van de Boerengilde/St-Cecilia.
Voor eerste schepen behaalde Renier Vandenbosch 7 van de 9 stemmen; S.Monard haalde er 2. Hier ontbreken de verkiezingslijsten.


20. De familie Bouveroux
In het begin van de 18de eeuw vestigde zich Henri Bouveroux, heel waarschijnlijk afkomstig van Boirs, en zijn echtgenote Marie Mertens in de Cameswinning die zich naast de kerk bevond. Hun eerste kind werd er op 27 november 1705 geboren. Naderhand kwamen er nog 6 kinderen waaronder:
- Paulus, geboren op 8 oktober 1711. Hij bleef vrijgezel en stierf in 1786.
- Joannes, geboren op 26 februari 1717. Hij huwde met Margerite Nelissen in 1764, ze was een tante van Pierre Nelissen, burgemeester van Val-Meer in de Franse tijd.
Joannes en Margerite zorgden voor 6 kinderen waaronder:
- Henri, geboren op 27 november 1765.
- Marie, geboren op 20 november 1768. Zij huwde met Servaas Botty, hun zoon, Servaas, was schepen en secretaris van Val-Meer ( zie Nederlandse periode).
In 1795 woonde Margerite Nelissen, haar man was in 1782 overleden, in de Cameswinning die haar zoon, Henri, van zijn peter, Paulus Bouveroux, geërfd had.
Henri was getrouwd in 1793 met Cornelie Hermans, dochter van Philip en Elisabeth Botty. Cornelie was een tante van Paul Hermans ( zie raadsleden in de periode 1830 - 1848 )
Henri en Cornelie zorgden voor 4 kinderen waaronder:
- Philippe, 1ste schepen van 1830 tot 1861.
- Marie Margaretha (Martha), zij huwde met Pierre Keulen, raadslid van 1861 tot 1874.
- Paul, onderwijzer en secretaris te Val-Meer. Zijn zonen en later zijn kleinzonen namen zijn taken over

De Cameswinning werd verkocht en in 1845 was ze eigendom van Ernest Roloff, rentenier te Maastricht. In 1856 kocht het kerkfabriek van Val-Meer de winning en bij werkzaamheden in 1859 werd er een schat ontdekt ( zie dossier " Aan wie behoorde de goudschat " ).

Sinds 1892 was Paul Evrard Bouveroux onderwijzer van de aangenomen vrije Jongensschool. In 1902 had Paul een probleem, hij was aangetast door heesheid vergezeld van een slepende strottenhoofdontsteking. Dokter Vrindts van Millen had hem 3 maanden rust voorgeschreven. Op de zitting van 29 oktober 1902 bracht Paul, bestuurder van de aangenomen Jongensschool, het gemeentebestuur ter kennis van de aanstelling sedert 15 oktober van Jan Hendrik Ramakers tot interim onderwijzer voor zes maanden. Daar Hendrik Ramakers het nodige diploma had, werd dit door het gemeentebestuur goedgekeurd. Hendrik Ramakers nam in eerste instantie zijn intrek bij Paul Bouveroux, naderhand was hij thuis bij de gezusters Onclin, die kamers verhuurden.
Paul bleef ziek en op 16 juli 1904 werd hij in beschikbaarheid door ziekte gesteld met behoud van 75% van zijn loon daar hij reeds 20 jaar dienst had. Hendrik Ramakers werd onderwijzer benoemd van de aangenomen school van de gemeente.
Op 1 januari 1906 zou de termijn van aanneming van de vrije Jongensschool verlopen, maatregelen moesten er dus genomen worden. Paul Bouveroux had een aanvraag gedaan voor een verlenging van 1 jaar, tot 1 januari 1907, voor de aanneming van de vrije Jongensschool.
Op 23 november 1905 kwam het gemeentebestuur hierover samen. Philippe Keulen was overleden in 1904 en niet vervangen. De aanvraag van P. Bouveroux werd verworpen met eenparigheid van stemmen, 8 stemmen op 8.
Een tweede voorstel, voorgelegd door de voorzitter ter geheime stemming, tot aanneming van een Jongensschool op naam van een schoolcomiteit werd ook met eenparigheid verworpen.
Daarna zegt zich de voorzitter gemachtigd, wijl de twee voorgaande voorstellen verworpen zijn, een brief te openen welke hij komt te ontvangen van Mr. Philips, gemeenteonderwijzer in beschikbaarheid. De opening van dezen brief brengt den Raad ter kennis dat de heer Philips voornoemd zijn ontslag geeft van gemeente onderwijzer, onder voorbehoud nochtans dat hij gemachtigd weze zijne rechtten op pensioen te doen gelden. De Raad neemt eenparig dit ontslag aan een verklaart zich in deze omstandigheden eenparig voor het herstellen der gemeenteschool en onverwijld over te gaan tot de benoeming van een gemeenteonderwijzer in vervanging van den heer Philips, ontslaggever. De voorzitter legt ter stemming de kandidaturen van de heer Bouveroux Paul Evrard, aangenomen onderwijzer in beschikbaarheid, die nochtans geene schriftelijke aanvraag voor die betrekking heeft ingediend en van Jan Hendrik Ramakers die de aanvraag doet om definitief onderwijzer te worden benoemd. De uitslag der stemmen geeft aan de heer Bouveroux, geen enkel stem en aan Mr. Ramakers acht stemmen op acht stemmen, zijnde de eenparigheid der stemmen.
Zodoende werd Hendrik Ramakers de nieuwe onderwijzer en bestond de vrije Jongensschool, waarvan Paul Bouveroux de bestuurder was, niet meer. Het gemeentebestuur koos duidelijk voor H. Ramakers, die ook een goede muzikale basis had en een belangrijke rol voor De Vrije Burgers zou spelen. We weten dat hij in 1907 secretaris was van De Vrije Burgers, we weten echter niet wanneer hij de eerste secretaris, E. Bouveroux, heeft opgevolgd, als hij hem heeft opgevolgd.
Na meer dan 80 jaar te hebben ingestaan voor het onderwijs van de kinderen van Val-Meer kwam daaraan, voor de familie Bouveroux, een einde.

21. Een politieke omwenteling.
De juiste beweegreden van het gemeentebestuur om P. Bouveroux aan de kant te schuiven hebben we niet kunnen achterhalen. Hij ging wel in de politiek en koos de kant van de Boerengilde/St-Cecilia en of hij gelijk had.
Bij de verkiezingen van 20 oktober 1907 sloeg de situatie om, normaal zouden er 4 raadsleden vervangen worden maar door het overlijden van Ph. Keulen in 1904 en S. Monard in 1907 werden dit er 6. De 6 nieuwe raadsleden kwamen van de Boerengilde/St-Cecilia partij, de oude macht was gebroken. Paul Evrard Bouveroux, het oude schoolhoofd, werd de nieuwe burgemeester. Jozef Monard werd verkozen, met 6 stemmen, als schepen, meerderheid tegen oppositie. Renier Vandenbosch bleef de andere schepen daar hij in 1903 een mandaat tot 1911 had gekregen. Andere nieuwkomers waren Jan Monard, Arnold Willems, Jan Destreel en Willem Hermans.
Daar S.Monard en Ph Keulen in 1903 gekozen waren voor 8 jaar en Jozef Monard en Jan Destreel in hun plaats kwamen kregen beide heren slechts een mandaat voor 4 jaar.

In 1908 vonden we volgend artikel.
Blauw, blauw, blauw, blauw, dat moet het festival hier zondag zijn , volgens de verlangens der inrichters. Blauw was ook de ingang aan de feestweide, en de versiersels. De verschillende muzieksociëteiten die aan het festival deel namen, gaven schoone concerten ten gehoore, en dat was zeker het goede deel van dit feest, dat wel buiten elke politieke kleur had kunnen gegeven worden.
Later werd het pruissisch blauw. Toen klonken de tonen door de liberale Patrouille van Tongeren van " Neven is ons man " en de blauwe liberalen van Fall-Mheer juichten toe. Dat ging hun aan het harte, ook klonk het van " Leve Neven " hier en daar nog laat in de nacht. 't Is treurig en 't strekt niet ter eere van Fall-Mheer. De sociëteiten die hier kwamen waren zeker niet allen blauw en liberaal, waarom hen zoo beledigen.

In 1908 werd er een nieuwe zangvereniging, De Katholieke Jonge Wacht gesticht (Zie dossier " St-Cecilia en de Katholieke Jonge Wacht " ). Deze zangvereniging leunde aan bij de Boerengilde en St-Cecilia zangkoor.

Op 22 februari 1909 overleed Nicolas Renier Vandenbosch op 85 jarige leeftijd. Hij was burgemeester van 1851 tot 1885 en daarna raadslid tot eind 1895.

Bij de gemeenteverkiezing van 15 oktober 1911 hadden we, zoals eerder reeds vermeld, 5 uittredende raadsleden. De vier blijvende waren van de Boerengilde/St-Cecilia partij.
De uitslag:
Getal stemmen: 494
Ongeldige: 7
Volstrekte meerderheid: 244

Lijst 1: De Vrije Burgers
Servaas Lenaerts, 226
Everard Palmans, 232
Renier Vandenbosch, 224
Pieter Jacobus Vandenbosch, 229
Eustache Vanderstraeten, 232

Lijst 2: Boerengilde/St-Cecilia
Jan Destreel, 231
Hugo Heynen, 258
Egbert Meers, 251
Jozef Monard, 256
Leonard Onclin, 251

Vier kandidaten van de Boerengilde/ St-Cecilia partij hadden de volstrekte meerderheid en waren verkozen, zij vervoegden hun vier andere partijgenoten. De vijfde persoon werd aangeduid door evenredige verdeling, Everard Palmans was de gelukkige. Jozef Monard en Egbert Meers behaalden 8 stemmen voor de verkiezing van schepen.
Op een zeker ogenblik zijn de volksnamen van de twee partijen Blauw en Gèèl geworden, een tijdseenheid hebben we niet terug gevonden.


Op 4 augustus 1914 bestond het gemeentebestuur uit:
- Burgemeester : Paul E. Bouveroux
- Schepenen: Jozef Monard en Egbert Meers
- Raadsleden: Hugo Heynen, Jan Monard, Leonard Onclin, Arnold Willems, Willem Hermans en Everard Palmans.
Het gemeentebestuur bestond uit 8 personen van de Boerengilde/St-Cecilia partij waarvan er 6 een gift in 1898 hadden gedaan.
Paul Bouveoux, Jozef en Jan Monard waren neven. De vrouw van Hugo Heynen, Maria Ida Vandenbosch, was een nicht van Jozef Monard.
Daarbij was Everard Palmans een neef van Martha Keulen, de echtgenote van Jozef Monard. De secretaris, E. Bouveroux, was niet alleen een broer van de burgemeester maar ook de schoonbroer van de 1ste schepen, Jozef Monard.
Dit alles heeft natuurlijk niks te betekenen.
Zie ook " De eerste wereldoorlog in Val-Meer" voor de wedervaren van de burgemeester en secretaris.

Dit zouden de laatste verkiezingen zijn met het algemeen meervoudig kiesstelsel, evenals het cijnskiesstelsel een oneerlijk systeem.
Rond 1910 had men in Val-Meer 281 kiezers.
- 49,5 % van de kiezers hadden 1 stem, dit gaf 24,6% van de stemmen.
- 16 % van de kiezers hadden 2 stemmen, dit gaf 15,9% van de stemmen.
- 18,1% van de kiezers hadden 3 stemmen, dit gaf 27% van de stemmen.
- 16,4% van de kiezers hadden 4 stemmen, dit gaf 32,5% van de stemmen.
De gestelde burger werd nog steeds bevoordeeld.


22. Na WO I
Aan de Grote Oorlog kwam eindelijk een einde op 11 november 1918, het normale leven kon terug opgestart worden. In Val-Meer, gelijk op vele plaatsen in België, waaide er een Vlaams Katholieke wind, ter bevestiging bijgaande twee artikels.

Een artikel van 13 juli 1919 sprak duidelijke taal.
Zondag had alhier ( Val-Meer ) een welgelukte vergadering plaats in de gemeenteschool. Ruim 200 personen waren tegenwoordig. Nadat de heer Mensing, kantonale voorzitter, de sprekers had voorgesteld, namen deze het woord en legden de toehoorders uit, hoe het eertijds zoo groot en beroemd Vlaamsche volk thans jammerlijk verachterd is, en hoe, ondanks dat, zijne rechten nog steeds miskend worden. Op de noodzakelijkheid van het lager-, middelbaar en hooger onderwijs te vervlaamschen, en ook voornamelijk op de inrichting van vlaamsche beroepsscholen voor boer en werkman, wierd bijzonder gedrukt.
Ook het heldhaftig Yzerleger werd behandeld, en uitgelegd hoe door de omstandigheden en bestaande wetten 80 tot 85 ten honderd Vlamingen dienst moesten doen in de loopgrachten, en daardoor veel meer Vlamingen in verhouding vielen dan Walen. Zulk grievend onrecht mag onzen jongens niet meer geschieden in de toekomst, en daarom moet men lid worden van K.V.V. , die de herziening dezer bloedwet als een eisch op zijn program heeft gesteld. Het was wel te bemerken dat het goede zaad niet op de dorren grond gezaaid werd, want het overgroot getal onzer inwoners heeft zich als lid van den Kath. Vlaamschen Bond laten inschrijven.
Eind 1920 werd er een Katholieke Werkliedenbond opgericht, een tegenzet tegen het opkomend socialisme.
Zondag ( 26 december 1920 ) had alhier eene vergadering plaats met het doel een Christen Werkliedenbond te stichten. Een groot getal werklieden beantwoordden aan dezen oproep. De H. Pr. van Rutten legde er in enige woorden het nut der samenwerking uit. Dan kwam de beurt aan Eerw. Heer Jans bestuurder der Christene vakverenigingen te Tongeren. Breedvoerig gaf hij uitleg over de plichten en rechten der werklieden. De derde onze parochie, bedankte de twee sprekers, die zoo offervaardig hun steun beloofden tot het welgelukken der organisatie. Dadelijk lieten zich een veertigtal inschrijven. Daarop werd besloten een vergadering te beleggen op 2 Januari om het bestuur te kiezen. Werklieden, die nog niet lid zijn, zijt dan op uwen post en aarzelt niet mee te werken voor uw maatschappelijk welzijn.

23. Een nieuw kiesstelsel
Het kiesstelsel werd grondig gewijzigd. Alle mannen en vrouwen ouder dan 21 jaar hadden één stem en de zetelverdeling zou gebaseerd worden op een evenredige vertegenwoordiging.